به مناسبت روز کارمند

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

امروزه بسیاری از شغل های کارمندی مستلزم بی تحرّکی و نشستن های طولانی مدت پشت میز و کار با رایانه و  تجهیزات اداری است که اثرات ناگوار و مخرّبی بر سلامتی دارد و می تواند منجر به عواقب ناخوشایندی مانند سکته قلبی و مغزی، دیابت، فشار خون بالا، چاقی، چربی خون بالا، کبد چرب، افسردگی و کاهی قوای عضلانی شود. 

علاوه بر این چه بسا اکثر کارکنان پس از مراجعت به منزل نیز زمان های بسیاری را صرف کار با تلفن همراه در گشت و گذار در شبکه های اجتماعی کنند که این امر عوارض کم تحرکی را تشدید می کند چرا که تداوم استفاده از اینترنت بدون برنامه ریزی آن می تواند بسیار زیانبار باشد و حتی استفاده مفید از اینترنت و تجهیزات ارتباطی نیز عوارض جسمی و روانی به دنبال دارد که باید برای کنترل و پیشگیری از آن چاره اندیشی شود. برخی عوارض کم تحرکی و نشستن های طولانی مدت، کشیدگی مهره های گردن، شانه درد و پشت درد، آسیب به دیسک کمر، پوکی استخوان ها و کندی عملکرد مغز عنوان شده است. برخی ناهنجاری های اسکلتی و عضلانی ناشی از کار مداوم با رایانه و تجهیزات ارتباطی عبارت است از: سر به جلو، شانه نابرابر، کج پشتی (اسکولیز)، گردپشتی (قوز پشتی)، پشت گود (گودی کمر، زانوی ضربدری و پرانتزی، کف پای صاف و گود، دردهای عذاب آور ناحیه دست، مچ دست و انگشتان و دردهای ناحیه لگن.

افرادی که مدام گردن خود را برای تایپ کردن به سمت صفحه کلید رایانه خم می کنند، باعث کشیدگی مهره های گردن و از بین رفتن تعادل دائمی آن ها می شود. درد شانه و کمر درد از دیگر عوارض نشستن طولانی مدت است زیرا در این حالت بار اضافی بر عضلات شانه و وارد می شود.

افرادی که زیاد می نشینند در معرض خطر دیسک کمر قرار دارند و وزن بالاتنه به جای اینکه بر کل ستون فقرات وارد شود، دائماً بر استخوان های نشیمنگاه وارد می شود. پوک شدن استخوان ها از دیگر عوارض نشستن طولانی مدت است. همچنین نشستن طولانی مدت و آویزان ماندن پاهاه سبب انتقال مایعات به سمت پاها و تورم آن ها می شود. متخصصان اورولوژی، بی تحرّکی و ورزش نکردن و یا مشاغلی که را که نیاز به نشستن طولانی دارد، در تشکیل سنگ کلیه بسیار مؤثر می دانند. نشستن طولانی مدت، خطر مرگ ناشی از هر علتی را تقریباً حدود 50 در صد افزایش می دهد. به ازای هر یک ساعت نشستن، 2 ساعت از طول عمر انسان کم می شود. (1)

نتایج مطالعات مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می دهد زنانی که تحرک ندارند و بیش از 9 ساعت در روز می نشینند، بیشتر مبتلا به شکستگی لگن می شوند. استفاده طولانی مدت از تجهیزات الکترونیکی می توانند بر سلامت کارکنان تأثیر منفی بگذارد و باعث بروز مشکلاتی مانند بی خوابی، اضطراب و سردرد شوند. لذا چنین شرایطی ایجاب می کند ضمن این که کارکنان به حفظ سلامت خود و افزایش آگاهی ها در این زمینه توجه کنند، کارفرمایان نیز باید نسبت به تهیه بسته های آموزشی لازم برای کارکنان خود در خصوص راهکارهای کاهش عوارض نشستن های طولانی مدت و استفاده از وسائل اداری و الکترونیکی اهتمام به عمل آورند.

مشاهدات علمی نشان می دهد افرادی که شغل آن ها با فعالیت جسمی روزانه همراه است، کمتر به سکته قلبی دچار می شوند. با حذف تلاش های عضلانی در زندگی روزانه بدون آن که خود متوجه باشیم، سیستم های عصبی احشایی را از تمرین هایی که برای حفظ تعادل داخلی لازم است، محروم ساخته ایم. (2) در عین حال انجام فعالیت های ورزشی باعث تسکین استرس، تقویت سیستم ایمنی بدن و سلامتی بدن می شود.

لذا به منظور کاهش عوارض کم تحرکی و حفظ سلامتی در مشاغل پشت میز نشینی، راهکارهای ذیل پیشنهاد می شود: ادامه مطلب...

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

شعار روز جهانی محیط زیست در سال جاری عبارت بود از «راه حل‌ها برای آلودگی پلاستیک» که سازمان حفاظت از محیط زیست این شعار را تحت عنوان پیام محوری «نهضت ملی کاهش آلودگی‌های پلاستیکی» مطرح کرده است.

دکتر سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در این خصوص ضمن یک گفتگوی تلویزیونی اشاره داشت که ما اگر در دوره مسؤولیتمان فقط بتوانیم مشکل پلاستیک را در کشور حل کنیم خیلی کار کرده ایم و اعلام کرد که آئین نامه کاهش پلاستیک در کشور مصوب و ابلاغ شده است که در یک بازه زمانی 5 ساله، سالی 20% از پلاستیک های کمتر از 25 میکرون حذف می شود و پلاستیک های دوستدار محیط زیست جایگزین آن خواهد شد (*).

این در حالی است که ما در ابتدا باید بدانیم که اولویت ما در این زمینه، کاهش تولید پسماند است، چه تجزیه پذیر و چه دیر تجزیه پذیر، چه پلاستیک کمتر از 25 میکرون و چه پلاستیک بیشتر از 25 میکرون. یعنی در ابتدا باید برنامه ریزی و سیاست گزاری ما بر اساس کاهش تولید پسماند باشد سپس اگر در مواردی چاره ای نداشتیم، اولویت بعدی آن است به گونه ای مدیریت کنیم که پسماند ایجاد شده، زیست تجزیه پذیر باشد. ادامه مطلب...

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

ماه مبارک رمضان امسال نیز همانند سنوات گذشته برای شفای همه مریض‌ها دعا کردیم «اللهمّ اشف کلّ مریض» (1)

اما شرط اجابت دعا چیست؟

امیر مؤمنان على(علیه السلام) فرمود: «الدّاعِی بِلا عَمَل کَالرّامِی بِلا وَتَر»؛ دعاکننده بدون عمل، مانند تیرانداز بدون زه است (2).

 چه کنیم که درباره درخواست شفای امراض از درگاه باری‌تعالی، همانند تیرانداز بدون زه نباشیم؟

وقتی همچنان تخت‌های بیمارستانی هزار هزار افزوده می‌شود و ابربیمارستان‌ها یکی پس از دیگری افتتاح می‌شود، یعنی اینکه دعای ما مستجاب نشده است و چنان آمار بیماری‌ها و جمعیت امراض افزوده می‌شود که لازم است یک روز ابربیمارستان هوشمند افتتاح شود و چند روز بعد هم پیشرفته‌ترین مرکز تشخیص و درمان سرطان در غرب آسیا.

بسیاری از امراض ناتوان‌کننده چون انواع سرطان‌ها، ناشی از یک سبک زندگی ناسالم است. لذا شرط اجابت دعا برای اینکه در درجه اول دچار بیماری نشویم و در درجه بعدی اگر گرفتار شدیم، بدن ما به درمان جواب بدهد، آن است که یک سبک زندگی سالمی را اتخاذ کنیم و حداقل های یک سبک زندگی سالم را برای دوری از عوامل بیماری زا و تقویت سیستم ایمنی بدن رعایت کنیم. ادامه مطلب...

به بهانه نیمه شعبان

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

«فلایبقی فی الارض خرابٌ إلّا عمر ... هیچ خرابه ای در زمین نمی ماند مگر آن که در حکومت مهدی (عج) آباد شود ... نه آن که در بخشی از دنیا ... بلکه در سراسر جهان خرابه ای نخواهد بود ... یعنی علاوه بر اینکه یک انقلاب اقتصادی انسانی است، یک انقلاب سبز و محیط زیستی نیز هست، چون در چندین روایت داریم که در زمان مهدی (عج) هیچ جای جهان نیست که پا بگذارید مگر آن که سر سبز است و همه دنیا آباد می شود» (*)

یک منتظر واقعی باید پیش از ظهور امام زمان (عج) در جهت تحقق اهداف مهدوی تلاش کند و از آنجا که آبادانی زمین و انقلاب زیست محیطی یکی از برنامه های عصر ظهور است بنابراین فرد و جامعه منتظر در عصر غیبت و دوران انتظار نمی تواند نسبت به این امور بی تفاوت باشد.

نمی توان در تدارک جشن نیمه شعبان و سایر برنامه های منتسب به حضرت همچون سه شنبه های مهدوی، نسبت به مسائل زیست محیطی در پذیرایی ها توجه نکرد و تصور کرد که در جهت اهداف مهدوی قدم برداشتیم.

صرف یادآوری وجود شریف حضرت مهدی (عج) و ایام منتسب به ایشان، وظیفه انتظار ادا نمی شود بلکه باید اهداف و آرمان های مهدوی را با عمل نیز یادآوری کرد؛ باید با شیوه پذیرایی در عمل نشان دهیم که آبادانی زمین یکی از اهداف انقلاب مهدوی است و کاری کنیم که پس از پایان پذیرایی در ایستگاه های صلواتی، انبوهی از زباله – به خصوص از نوع تجزیه ناپذیر- را وارد محیط زیست نکرده باشیم و یا لااقل با اتخاذ تدابیری، حجم پسماند را کم کنیم.

متأسفانه آگاهی ها در این زمینه حتی در بین جامعه پزشکی نیز اندک است و زمانی هم که سعی می کنیم به بخشی از جامعه و دست اندرکاران برنامه های فرهنگی آگاهی دهیم در برابر آن اظهار تردید و مقاومت می کند. این تردید و مقاومت می تواند دو دلیل داشته باشد: یکی اینکه متخصصان امر در این زمینه کمتر تحقیق و بررسی و اظهار نظر کرده اند و دوم اینکه نظر متخصصان و نتایج تحقیقات آنان کمتر از طریق رسانه ها به اطلاع عموم مردم رسیده است. ادامه مطلب...

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها 

1. در صورت بروز هرگونه علائم سرماخوردگی، از شرکت در برنامه اعتکاف صرف‌نظر کنید.

2. در صورتی که پس از شرکت در برنامه اعتکاف دچار علائم سرماخوردگی شدید، به مسؤولین امر اطلاع دهید و احتیاط‌ها و ملاحظات لازم را جهت پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران انجام دهید.

3. وسائل شخصی نظیر روبالشی، زیرانداز، چفیه و ... را قبل از به همراه آوردن بشویید و همچنین بدنه و به خصوص سطح زیرین ساک یا کوله‌پشتی خود را قبل از ورود به مسجد، نظافت و گردگیری کنید.

4. از مواجهه ناگهانی با سرما بپرهیزید و قبل خروج از فضای داخلی مسجد به منظور استفاده از سرویس بهداشتی محوطه و ...، از پوشش مناسب و کلاه استفاده کنید.

پیشگیری از آسیب‌های عضلانی و اسکلتی 

5. از بی‌تحرّکی کامل در طول شبانه‌روز بپرهیزید، هر از گاهی قدم بزنید و حرکات کششی انجام دهید.

6. از مناسک اعتکاف به عنوان فرصتی مناسب برای کاهش استفاده از وسائل ارتباطی و تجهیزات الکترونیکی و همچنین کاهش وابستگی به فضای مجازی استفاده کنید. 

7.در صورت استفاده از تلفن همراه، لپ‌تاپ، تبلت و ...، مراقب وضعیت بدنی خود باشید(تکیه دهید، گردن را خم نکنید، فاصله چشم با صفحه نمایشگر مناسب باشد و ...) و به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار نگیرید.

سلامت چشم 

8. به منظور پیشگیری از ضعف بینایی، آسیب‌های چشمی و استرس‌های ناشی از مواجهه بیش از حد با تشعشعات، برای خواندن ادعیه و قرآن کریم و هر نوع مطالعه دیگری از کتاب‌ و نسخه‌های کاغذی استفاده کنید و تا حد امکان از رجوع به نسخه الکترونیکی بپرهیزید.

9. هرگز در تاریکی به صفحه نمایشگر موبایل، لپ‌تاپ و تبلت خیره نشوید.

10. تا حد امکان سعی کنید در طول روز به خصوص برای مطالعه، از نور طبیعی استفاده کنید.

حفظ محیط زیست 

11. در صورتی که دست‌اندرکاران برنامه ناچار به پذیرایی با ظروف یک‌بار مصرف هستند، سعی کنید به منظور حفظ محیط زیست و کاهش تولید زباله‌ها -به خصوص زباله‌های پلاستیکی دیرتجزیه‌پذیر-  تا حد امکان ظروف شخصی (بشقاب، کاسه، قاشق، چنگال و به خصوص لیوان) به همراه داشته باشید.

12. به منظور جلوگیری از اسراف و تولید پسماند غذایی، وعده‌های غذایی را به اندازه نیاز خود دریافت کنید و قبل از مصرف، مقدار اضافه غذا را از طریق خادمین به ظرف اصلی غذا برگردانید.

تغذیه سالم 

13. به منظور تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از سرماخوردگی سعی کنید تا حد امکان برخی چاشنی‌های ساده و سبک(نظیر لیموترش، پودر آویشن، سیاهدانه و ...) را جهت افزودن به غذا به همراه داشته باشید.

14. سعی کنید مقداری عسل نیز به همراه داشته باشید و در فاصله افطار تا سحر به همراه آب گرم و لیموترش مصرف کنید.

15. به منظور جلوگیری از اختلال در هضم غذا تا حد امکان از مصرف آب، مایعات و به خصوص نوشابه‌های گازدار به همراه غذا بپرهیزید و یا مقدار مصرف آن‌ها را در حین غذا خوردن کاهش دهید.

16. از افراط در نوشیدن آب سرد بپرهیزید و برای تامین مایعات بدن، تا حد امکان از آب ولرم و مایعات گرم استفاده کنید (سرد شدن معده موجب اختلال در هضم غذا و ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود)

نکات ایمنی 

17. از یک پریز برق برای برقراری اتصالات متعدد استفاده نکنید.18. در صورت شناسایی و برخورد با نقاط ناایمن (نظیر لبه برآمده فرش در مسیر رفت و آمد، لبه‌های تیز و بُرنده میز و صندلی، سیم‌کشی‌های ناایمن، پریزهای بدون حفاظ و ...) مسؤولین را در جریان امر قرار دهید.19. قبل از اعتکاف، روش استفاده از کپسول اطفاء حریق را یاد بگیرید و در شروع اعتکاف نیز محل استقرار کپسول‌ها را در محیط مسجد شناسایی کنید.

اصلاح سبک زندگی

20. سعی کنید از مراسم معنوی اعتکاف بهترین استفاده را برای اتخاذ سبک زندگی سالم (سحرخیزی، عادت به مطالعه و کاهش اعتیاد به فضای مجازی، پرهیز از پرخوری و درهم‌خوری، اشتغال به عبادت و پرهیز از افکار منفی، گفتگوهای مفید و پرهیز از مجادله‌های بیهوده و ...) ببرید.

نقدی بر بیان احکام شرعی در مراسم نماز جمعه تهران

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

در یکی از برنامه‌های نماز جمعه تهران، بیان احکام شرعی پیش از خطبه ها به موضوع مصافحه در شرائط همه‌گیری بیماری کرونا اختصاص داشت و یک عالم دینی با ذکر مقدمه‌ای در خصوص احکام اولیه و ثانویه، اظهار داشت که علی‌رغم ثواب بسیاری که برای مصافحه در روایات برشمرده شده است، اما با توجه به خطر جانی دست دادن با یکدیگر در شرائط همه‌گیری بیماری، این استحباب برداشته می‌شود (1)

اما بیان حکم شرعی در هر موضوعی مستلزم شناخت کلیه جوانب آن موضوع است. ادامه مطلب...

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

1-  چندی قبل در یکی از بوستان ها در حال قدم زدن بودم که درب بسته سرویس بهداشتی آن بوستان و اطلاعیه نصب شده روی آن، توجه مرا به خود جلب کرد: «شهروندان محترم، با توجه به شیوع بیماری کرونا در جهت حفظ سلامتی شما عزیزان تا اطلاع ثانوی سرویس بهداشتی تعطیل می باشد.» ادامه مطلب...

به مناسبت روز جهانی بدون کیسه های پلاستیکی

مقدمه: ضرورت آسیب شناسی سبک زندگی در حوزه محیط زیست

مقام معظم رهبری در آخرین بند از توصیه های بیانیه گام دوم انقلاب، به مقوله سبک زندگی اشاره کردند (1)؛ البته ایشان 7 سال پیش از صدور این بیانیه نیز به طور مفصّل به این مقوله پرداختند و پس از ذکر سر فصل هایی از مقوله سبک زندگی، به لزوم آسیب شناسی در این زمینه اشاره و گلایه کردند که چرا در انقلاب، پیشرفت چشمگیری در این بخش نداشتیم(2).

از جمله آسیب های سبک زندگی ما عبارت است از اسراف و مصرف زدگی، که یکی از مهم ترین مصادیق آن رواج استفاده بیجا و بی رویه از کیسه های پلاستیکی تحت عناوین مختلف و به بهانه های مختلف است و متأسفانه همه گیری بیماری کرونا، بهانه های بیشتری در این زمینه فراهم کرده است؛ در حالی که حفاظت از محیط زیست امری است که فرهنگ و آداب و رسوم ما و همچنین در در اسناد بالادستی نظام بر آن تأکید شده است و از این آموزه ها و اسناد می توانیم به خوبی برای فرهنگ سازی در زمینه کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی و سایر انواع پلاستیک بهره ببریم.

لذا در ادامه به بحث درباره اهمّیت اصلاح سبک زندگی در زمینه کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی و انواع پلاستیک و خواهیم پرداخت و راهکارهایی را در این زمینه برمی شماریم.

اهمیت محیط زیست در اسناد بالادستی نظام

در اصل 50 قانون اساسی آمده است «فعالیت‌های‏ اقتصادی‏ و غیر آن‏ که‏ با آلودگی‏ محیط زیست‏ یا تخریب‏ غیر قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پیدا کند، ممنوع‏ است»

در سیاست های کلی محیط زیست ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری موارد ذیل جالب توجه است:
1- «ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ و اخلاق زیست‌محیطی مبتنی بر ارزش‌ها و الگوهای سازنده‌ی ایرانی ـ اسلامی» (بند 12)
2- «گسترش سطح آگاهی، دانش و بینش زیست‌محیطی جامعه و تقویت فرهنگ و معارف دینیِ مشارکت و مسؤولیت‌پذیری اجتماعی به‌ویژه امر به معروف و نهی از منکر برای حفظ محیط زیست در تمام سطوح و اقشار جامعه» (بند14).

در الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت نیز بر فراهم شدن سلامت محیط زیست در افق 1444 تأکید شده است.

محافظت از محیط زیست در آداب دینی ادامه مطلب...

در سال های اخیر برنامه های آموزش سلامت در رسانه ملّی رشد چشمیگیری از نظر کمّیت و کیفیت داشته است اما از نظر اتّخاذ استراتژی سلامت محور متأسفانه هنوز روی کرد جدّی در این زمینه مشاهده نمی شود.

گویا سود سرشار از آگهی های بازرگانی اجازه درک پیامدهای مُخرّب آن را به مسؤولان صدا و سیما را نمی دهد؛ گرچه آن ها دلخوش به این هستند که چند صد برنامه و چند صد هزار دقیقه را به برنامه های آموزش سلامت اختصاص داده اند ولی از درک این موضوع عمداً یا سهواً غافل هستند که چند ثانیه آگهی جذّاب تجاری چگونه تأثیر ساعت ها گفتگوی پزشکی و سلامت را خنثی و بی اثر می کند.

به عنوان مثال پزشکان و کارشناسان تغذیه در برنامه های گفتگوی تلویزیونی مرتب نسبت به رواج غذاهای حاضری و فست فودی هشدار می دهند و اخیراً هم مدتی است که متخصصان طب سنتی در برنامه های مختلف تلویزیونی شب و روز هشدار می دهند که انواع غذاهای لزج و خمیری که با پنیر پیتزا درست می شوند باعث غلضت خون، ضعف سیستم ایمنی بدن و انواع بیماری های قلبی، کلیوی، کبدی و ... می شود و از طرف دیگر در همین ایام می بینیم در یک آگهی جذّاب تجاری با نشان دادن صحنه کش آمدن یک پنیر پیتزا، «خوشمزّگی با کشش بالا» تبلیغ می شود!

این رفتارها و برنامه های متناقض سال هاست که مورد نقد متخصصان سلامت گرفته است اما با توجه به شرائط حاد دوران شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا، انتظار می رفت حداقل در این حوزه شاهد اصلاحات و هماهنگی بیشتری باشیم و از هر گونه رفتار و عملکرد متناقض پرهیز شود که متأسفانه هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/29

برخی متخصصان و مسؤولان سلامت در توصیه های عمومی خود برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا تأکید دارند که مردم حتماً باید از وقتی که از منزل بیرون می آیند تا وقتی که به منزل بازمی گردند، ماسک به صورت داشته باشند.

از جمله آقای دکتر حریرچی، معاون کل وزیر بهداشت در یک برنامه تلویزیونی اظهار داشت: «بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه کنترل ویروس کرونا این است که 95? مردم از هنگام خروج از خانه تا برگشت به خانه ماسک بزنند» (1)

اما نکته جالب ماجرا اینجاست که معاون وزیر در این گفتگوی تلویزیونی ماسک روی صورت نداشت! ادامه مطلب...