به بهانه نیمه شعبان

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

«فلایبقی فی الارض خرابٌ إلّا عمر ... هیچ خرابه ای در زمین نمی ماند مگر آن که در حکومت مهدی (عج) آباد شود ... نه آن که در بخشی از دنیا ... بلکه در سراسر جهان خرابه ای نخواهد بود ... یعنی علاوه بر اینکه یک انقلاب اقتصادی انسانی است، یک انقلاب سبز و محیط زیستی نیز هست، چون در چندین روایت داریم که در زمان مهدی (عج) هیچ جای جهان نیست که پا بگذارید مگر آن که سر سبز است و همه دنیا آباد می شود» (*)

یک منتظر واقعی باید پیش از ظهور امام زمان (عج) در جهت تحقق اهداف مهدوی تلاش کند و از آنجا که آبادانی زمین و انقلاب زیست محیطی یکی از برنامه های عصر ظهور است بنابراین فرد و جامعه منتظر در عصر غیبت و دوران انتظار نمی تواند نسبت به این امور بی تفاوت باشد.

نمی توان در تدارک جشن نیمه شعبان و سایر برنامه های منتسب به حضرت همچون سه شنبه های مهدوی، نسبت به مسائل زیست محیطی در پذیرایی ها توجه نکرد و تصور کرد که در جهت اهداف مهدوی قدم برداشتیم.

صرف یادآوری وجود شریف حضرت مهدی (عج) و ایام منتسب به ایشان، وظیفه انتظار ادا نمی شود بلکه باید اهداف و آرمان های مهدوی را با عمل نیز یادآوری کرد؛ باید با شیوه پذیرایی در عمل نشان دهیم که آبادانی زمین یکی از اهداف انقلاب مهدوی است و کاری کنیم که پس از پایان پذیرایی در ایستگاه های صلواتی، انبوهی از زباله – به خصوص از نوع تجزیه ناپذیر- را وارد محیط زیست نکرده باشیم و یا لااقل با اتخاذ تدابیری، حجم پسماند را کم کنیم.

متأسفانه آگاهی ها در این زمینه حتی در بین جامعه پزشکی نیز اندک است و زمانی هم که سعی می کنیم به بخشی از جامعه و دست اندرکاران برنامه های فرهنگی آگاهی دهیم در برابر آن اظهار تردید و مقاومت می کند. این تردید و مقاومت می تواند دو دلیل داشته باشد: یکی اینکه متخصصان امر در این زمینه کمتر تحقیق و بررسی و اظهار نظر کرده اند و دوم اینکه نظر متخصصان و نتایج تحقیقات آنان کمتر از طریق رسانه ها به اطلاع عموم مردم رسیده است. ادامه مطلب...

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

بهداشت و پیشگیری از بیماری‌ها 

1. در صورت بروز هرگونه علائم سرماخوردگی، از شرکت در برنامه اعتکاف صرف‌نظر کنید.

2. در صورتی که پس از شرکت در برنامه اعتکاف دچار علائم سرماخوردگی شدید، به مسؤولین امر اطلاع دهید و احتیاط‌ها و ملاحظات لازم را جهت پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران انجام دهید.

3. وسائل شخصی نظیر روبالشی، زیرانداز، چفیه و ... را قبل از به همراه آوردن بشویید و همچنین بدنه و به خصوص سطح زیرین ساک یا کوله‌پشتی خود را قبل از ورود به مسجد، نظافت و گردگیری کنید.

4. از مواجهه ناگهانی با سرما بپرهیزید و قبل خروج از فضای داخلی مسجد به منظور استفاده از سرویس بهداشتی محوطه و ...، از پوشش مناسب و کلاه استفاده کنید.

پیشگیری از آسیب‌های عضلانی و اسکلتی 

5. از بی‌تحرّکی کامل در طول شبانه‌روز بپرهیزید، هر از گاهی قدم بزنید و حرکات کششی انجام دهید.

6. از مناسک اعتکاف به عنوان فرصتی مناسب برای کاهش استفاده از وسائل ارتباطی و تجهیزات الکترونیکی و همچنین کاهش وابستگی به فضای مجازی استفاده کنید. 

7.در صورت استفاده از تلفن همراه، لپ‌تاپ، تبلت و ...، مراقب وضعیت بدنی خود باشید(تکیه دهید، گردن را خم نکنید، فاصله چشم با صفحه نمایشگر مناسب باشد و ...) و به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار نگیرید.

سلامت چشم 

8. به منظور پیشگیری از ضعف بینایی، آسیب‌های چشمی و استرس‌های ناشی از مواجهه بیش از حد با تشعشعات، برای خواندن ادعیه و قرآن کریم و هر نوع مطالعه دیگری از کتاب‌ و نسخه‌های کاغذی استفاده کنید و تا حد امکان از رجوع به نسخه الکترونیکی بپرهیزید.

9. هرگز در تاریکی به صفحه نمایشگر موبایل، لپ‌تاپ و تبلت خیره نشوید.

10. تا حد امکان سعی کنید در طول روز به خصوص برای مطالعه، از نور طبیعی استفاده کنید.

حفظ محیط زیست 

11. در صورتی که دست‌اندرکاران برنامه ناچار به پذیرایی با ظروف یک‌بار مصرف هستند، سعی کنید به منظور حفظ محیط زیست و کاهش تولید زباله‌ها -به خصوص زباله‌های پلاستیکی دیرتجزیه‌پذیر-  تا حد امکان ظروف شخصی (بشقاب، کاسه، قاشق، چنگال و به خصوص لیوان) به همراه داشته باشید.

12. به منظور جلوگیری از اسراف و تولید پسماند غذایی، وعده‌های غذایی را به اندازه نیاز خود دریافت کنید و قبل از مصرف، مقدار اضافه غذا را از طریق خادمین به ظرف اصلی غذا برگردانید.

تغذیه سالم 

13. به منظور تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از سرماخوردگی سعی کنید تا حد امکان برخی چاشنی‌های ساده و سبک(نظیر لیموترش، پودر آویشن، سیاهدانه و ...) را جهت افزودن به غذا به همراه داشته باشید.

14. سعی کنید مقداری عسل نیز به همراه داشته باشید و در فاصله افطار تا سحر به همراه آب گرم و لیموترش مصرف کنید.

15. به منظور جلوگیری از اختلال در هضم غذا تا حد امکان از مصرف آب، مایعات و به خصوص نوشابه‌های گازدار به همراه غذا بپرهیزید و یا مقدار مصرف آن‌ها را در حین غذا خوردن کاهش دهید.

16. از افراط در نوشیدن آب سرد بپرهیزید و برای تامین مایعات بدن، تا حد امکان از آب ولرم و مایعات گرم استفاده کنید (سرد شدن معده موجب اختلال در هضم غذا و ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود)

نکات ایمنی 

17. از یک پریز برق برای برقراری اتصالات متعدد استفاده نکنید.18. در صورت شناسایی و برخورد با نقاط ناایمن (نظیر لبه برآمده فرش در مسیر رفت و آمد، لبه‌های تیز و بُرنده میز و صندلی، سیم‌کشی‌های ناایمن، پریزهای بدون حفاظ و ...) مسؤولین را در جریان امر قرار دهید.19. قبل از اعتکاف، روش استفاده از کپسول اطفاء حریق را یاد بگیرید و در شروع اعتکاف نیز محل استقرار کپسول‌ها را در محیط مسجد شناسایی کنید.

اصلاح سبک زندگی

20. سعی کنید از مراسم معنوی اعتکاف بهترین استفاده را برای اتخاذ سبک زندگی سالم (سحرخیزی، عادت به مطالعه و کاهش اعتیاد به فضای مجازی، پرهیز از پرخوری و درهم‌خوری، اشتغال به عبادت و پرهیز از افکار منفی، گفتگوهای مفید و پرهیز از مجادله‌های بیهوده و ...) ببرید.

نقدی بر بیان احکام شرعی در مراسم نماز جمعه تهران

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

در یکی از برنامه‌های نماز جمعه تهران، بیان احکام شرعی پیش از خطبه ها به موضوع مصافحه در شرائط همه‌گیری بیماری کرونا اختصاص داشت و یک عالم دینی با ذکر مقدمه‌ای در خصوص احکام اولیه و ثانویه، اظهار داشت که علی‌رغم ثواب بسیاری که برای مصافحه در روایات برشمرده شده است، اما با توجه به خطر جانی دست دادن با یکدیگر در شرائط همه‌گیری بیماری، این استحباب برداشته می‌شود (1)

اما بیان حکم شرعی در هر موضوعی مستلزم شناخت کلیه جوانب آن موضوع است. ادامه مطلب...

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

1-  چندی قبل در یکی از بوستان ها در حال قدم زدن بودم که درب بسته سرویس بهداشتی آن بوستان و اطلاعیه نصب شده روی آن، توجه مرا به خود جلب کرد: «شهروندان محترم، با توجه به شیوع بیماری کرونا در جهت حفظ سلامتی شما عزیزان تا اطلاع ثانوی سرویس بهداشتی تعطیل می باشد.» ادامه مطلب...

به مناسبت روز جهانی بدون کیسه های پلاستیکی

مقدمه: ضرورت آسیب شناسی سبک زندگی در حوزه محیط زیست

مقام معظم رهبری در آخرین بند از توصیه های بیانیه گام دوم انقلاب، به مقوله سبک زندگی اشاره کردند (1)؛ البته ایشان 7 سال پیش از صدور این بیانیه نیز به طور مفصّل به این مقوله پرداختند و پس از ذکر سر فصل هایی از مقوله سبک زندگی، به لزوم آسیب شناسی در این زمینه اشاره و گلایه کردند که چرا در انقلاب، پیشرفت چشمگیری در این بخش نداشتیم(2).

از جمله آسیب های سبک زندگی ما عبارت است از اسراف و مصرف زدگی، که یکی از مهم ترین مصادیق آن رواج استفاده بیجا و بی رویه از کیسه های پلاستیکی تحت عناوین مختلف و به بهانه های مختلف است و متأسفانه همه گیری بیماری کرونا، بهانه های بیشتری در این زمینه فراهم کرده است؛ در حالی که حفاظت از محیط زیست امری است که فرهنگ و آداب و رسوم ما و همچنین در در اسناد بالادستی نظام بر آن تأکید شده است و از این آموزه ها و اسناد می توانیم به خوبی برای فرهنگ سازی در زمینه کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی و سایر انواع پلاستیک بهره ببریم.

لذا در ادامه به بحث درباره اهمّیت اصلاح سبک زندگی در زمینه کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی و انواع پلاستیک و خواهیم پرداخت و راهکارهایی را در این زمینه برمی شماریم.

اهمیت محیط زیست در اسناد بالادستی نظام

در اصل 50 قانون اساسی آمده است «فعالیت‌های‏ اقتصادی‏ و غیر آن‏ که‏ با آلودگی‏ محیط زیست‏ یا تخریب‏ غیر قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پیدا کند، ممنوع‏ است»

در سیاست های کلی محیط زیست ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری موارد ذیل جالب توجه است:
1- «ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ و اخلاق زیست‌محیطی مبتنی بر ارزش‌ها و الگوهای سازنده‌ی ایرانی ـ اسلامی» (بند 12)
2- «گسترش سطح آگاهی، دانش و بینش زیست‌محیطی جامعه و تقویت فرهنگ و معارف دینیِ مشارکت و مسؤولیت‌پذیری اجتماعی به‌ویژه امر به معروف و نهی از منکر برای حفظ محیط زیست در تمام سطوح و اقشار جامعه» (بند14).

در الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت نیز بر فراهم شدن سلامت محیط زیست در افق 1444 تأکید شده است.

محافظت از محیط زیست در آداب دینی ادامه مطلب...

در سال های اخیر برنامه های آموزش سلامت در رسانه ملّی رشد چشمیگیری از نظر کمّیت و کیفیت داشته است اما از نظر اتّخاذ استراتژی سلامت محور متأسفانه هنوز روی کرد جدّی در این زمینه مشاهده نمی شود.

گویا سود سرشار از آگهی های بازرگانی اجازه درک پیامدهای مُخرّب آن را به مسؤولان صدا و سیما را نمی دهد؛ گرچه آن ها دلخوش به این هستند که چند صد برنامه و چند صد هزار دقیقه را به برنامه های آموزش سلامت اختصاص داده اند ولی از درک این موضوع عمداً یا سهواً غافل هستند که چند ثانیه آگهی جذّاب تجاری چگونه تأثیر ساعت ها گفتگوی پزشکی و سلامت را خنثی و بی اثر می کند.

به عنوان مثال پزشکان و کارشناسان تغذیه در برنامه های گفتگوی تلویزیونی مرتب نسبت به رواج غذاهای حاضری و فست فودی هشدار می دهند و اخیراً هم مدتی است که متخصصان طب سنتی در برنامه های مختلف تلویزیونی شب و روز هشدار می دهند که انواع غذاهای لزج و خمیری که با پنیر پیتزا درست می شوند باعث غلضت خون، ضعف سیستم ایمنی بدن و انواع بیماری های قلبی، کلیوی، کبدی و ... می شود و از طرف دیگر در همین ایام می بینیم در یک آگهی جذّاب تجاری با نشان دادن صحنه کش آمدن یک پنیر پیتزا، «خوشمزّگی با کشش بالا» تبلیغ می شود!

این رفتارها و برنامه های متناقض سال هاست که مورد نقد متخصصان سلامت گرفته است اما با توجه به شرائط حاد دوران شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا، انتظار می رفت حداقل در این حوزه شاهد اصلاحات و هماهنگی بیشتری باشیم و از هر گونه رفتار و عملکرد متناقض پرهیز شود که متأسفانه هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/29

برخی متخصصان و مسؤولان سلامت در توصیه های عمومی خود برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا تأکید دارند که مردم حتماً باید از وقتی که از منزل بیرون می آیند تا وقتی که به منزل بازمی گردند، ماسک به صورت داشته باشند.

از جمله آقای دکتر حریرچی، معاون کل وزیر بهداشت در یک برنامه تلویزیونی اظهار داشت: «بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه کنترل ویروس کرونا این است که 95? مردم از هنگام خروج از خانه تا برگشت به خانه ماسک بزنند» (1)

اما نکته جالب ماجرا اینجاست که معاون وزیر در این گفتگوی تلویزیونی ماسک روی صورت نداشت! ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/28

سال گذشته در این ایام با آغاز شیوع بیماری کرونا در کشورمان وقتی نظرات متخصصان سلامت و نحوه آموزش ها و توصیه های آنان به مردم را بررسی می کردم متوجه آسیب هایی در این زمینه شدم و این باعث شد بعد 20 سال فراغت از تحصیل تصمیم بگیرم در رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ادامه تحصیل بدهم.

از منابع و مراجع نامعتبر که بگذریم، بسیار مشاهده می شود که متخصصان سلامت تبعات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سایر تبعات توصیه هایی را که می کنند و یا تصمیماتی که می گیرند در نظر نمی گیرند، حال چه از نظر محتوای آموزشی و چه از نظر روش آموزش، که نمونه هایی را قبلاً مورد اشاره و نقد قرار دادم.

و گذشته از این، متأسفانه در موارد بسیار دیگری مشاهده می شود که حتی تبعات سلامتی توصیه های سلامتی نیز در نظر گرفته نمی شود؛ یعنی توصیه هایی برای حفظ سلامتی در برابر ویروس کرونا مطرح می شود که جنبه ها و ابعاد دیگر سلامتی را به صورت کوتاه مدت یا دراز مدّت مورد مخاطره قرار می دهد.

به عنوان مثال در توصیه ها و راهنماهای عمومی در قالب گفتگوی تلویزیونی، پوستر، پمفلت، موشن گرافی و ... فراوان می بینیم که تأکید می شود «مرتب دست های خود را با آب و صابون به مدّت 20 تا 30 ثانیه بشویید و یا با مواد ضدّعفونی کننده الکلی ضدّعفونی نمایید»

من نمی دانم این واژه «مرتب» از کجا آمده و چرا باید مرتب استعمال شود؟! و آیا واقعاً خود همین متخصصان مرتب چنین می کنند؟ ادامه مطلب...

آیا دست دادن، رفتار غیربهداشتی تلقی می شود؟

سلامت و سبک زندگی/27

سال گذشته در همین ایام و قبل از شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا (کووید-19) از ضرورت احترام جامعه پزشکی به آداب و رسوم پسندیده فرهنگی و دینی نوشتم و گفتم بهتر است به جای نفی سنّت های حسنه ای چون مصافحه- که آثار و برکات فراوانی از نظر مراجع علمی، روانشناسی، جامعه شناسی و به خصوص از نظر پیشوایان دینی برای آن برشمرده شده است- اصولی را به مردم آموزش دهیم که با رعایت آن ها بتوانند ضمن دست دادن با یکدیگر، از ابتلاء به سرماخوردگی نیز مصون بمانند. (1)

ذیل آن یادداشت در همان صفحه مطلبی نیز راجب آداب دست دادن درج شده و در آن آمده بود: «در لحظه دست دادن، فرصتی فراهم می شود که دو طرف نوعی احساس متقابل اولیه حاصل کنند و به پشتوانه آن، رابطه را گسترش بدهند ... تماس گرم و اطمینان بخشی که ما انسان ها با هم برقرار می کنیم، برای تعامل و هماهنگی اجتماعی مان ضروری است؛ تماسی که برای سلامت، بقا و امنیّت و نیز آگاه کردن دیگران از احساس واقعی مان گریز ناپذیر است ...» (2)

همچنین سال گذشته مطلبی در هفته نامه سلامت منتشر شد با این عنوان که «تماس دست ها با هم، فرکانس سازی امواج مغزی درد را تسکین می دهد» (3) و اشاره شد به اینکه «مطالعات جدید نشان داده وقتی شما دست فرد مورد علاقه تان را که از دردی رنج می برد در دستان خود می گیرید، فرد بیمار احساس آرامش می کند» و محققان تأکید کردند که «تأثیر تماس دست ها را در کاهش درد نباید دست کم بگیریم» و قطعاً این امر علاوه بر دردهای جسمی، در کاهش تنش ها و آلام عصبی و روانی (نظیر افسردگی، اضطراب، افکار منفی و ...) نیز می تواند مؤثر باشد.

یکی از روانشناسان نیز در یک برنامه تلویزیونی (4) می گفت: «نوازش، ایمنوگلوبینA را -که محافظ سیستم های مخاط تنفسی است-در بدن بالا می برد». ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/ 26- ترویج غذای ناسالم با عناوین مقدّس

به مناسبت نیمه شعبان

چندی قبل در صفحات مجازی منتسب به یک چهره فرهنگی و مجری مشهور برخی برنامه‌های فاخر و گفتگومحور تلویزیون، اطلاعیه‌ای با عنوان «سه‌شنبه‌های مهدوی» دیدم  که ذیل آن نوشته بود «سیب‌زمینی سرخ کرده نذر سلامتی امام زمان (عج)»

تعجّب کردم که چگونه می‌شود یک غذای ناسالم را نذر سلامتی کسی کرد؟ نظرات درج شده در ذیل آن اطلاعیه نیز جالب بود نشان می داد بسیاری از مخاطبان دیگر نیز از این بابت متعجّب بودند. ادامه مطلب...