سلامت و سبک زندگی/16

احترام به قانون/1- به مناسبت عید سعید قربان

شاید شنیده باشید زمانی که امام خمینی (ره) در پاریس و درمحله نوفل لوشاتو بودند، برخی از همراهان امام گوسفندی ذبح کردند.
طبق قانون کشور فرانسه، ذبح حیوانات در خارج از کشتارگاه ممنوع است.
امام وقتی که با خبر شدند این کار خلاف قانون کشور فرانسه است، فرمودند «من از گوشت این گوسفند نمی خورم.» (1)

امّا آیا امروز در کشور اسلامی خودمان چنین قوانینی برای حفظ پاکیزگی محیط زیست و سلامت مردم وجود ندارد؟ ادامه مطلب...

نقد هفته نامه سلامت/23

در یکی از شماره های هفته نامه سلامت (1) خواننده ای می پرسد: «آب را نشسته بنوشیم یا ایستاده؟ آیا درست است خوردن آب به‌طور ایستاده در بدن جذب نمی‌شود و مشکلاتی از قبیل التهاب معده و مفصل ایجاد می‌کند؟ »

دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این پرسش، می گوید: « این باور از نظر علمی هیچ توجیهی ندارد. فقط خیلی مهم است که نوشیدنی‌ها و مایعات را با آرامش بنوشید زیرا خوردن آشامیدنی‌ها با استرس و اضطراب یا در حال راه رفتن و دویدن می‌تواند باعث ورود آب یا سایر مایعات به نای ‌شود و مشکلاتی برای فرد ایجاد کند. »

در سایت ها و شبکه های اجتماعی هشدارهایی در این خصوص به چشم می خورد که به طور مطلق عنوان می کنند «هرگز ایستاده آب نخورید!»و فهرستی از مضرّات ناشی از ایستاده نوشیدن آب را ذکر می کنند، بدون اینکه یک سند علمی ارئه کنند و یا از یک مرجع علمی نقل قول کنند (2)

لذا موضع آن متخصص محترم تغذیه در برابر این ادّعا می تواند موضع درستی باشد.

امّا وقتی به منابع حدیثی و جوامع روایی در خصوص آداب و طرز نوشیدن آب مراجعه می کنیم می بینیم که توصیه هایی از ائمه معصومین (علیهم السّلام) در این خصوص با تفکیک میان اوقات روز و شب ذکر شده است.

در روایات آمده که حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند « از ایستاده آب خوردن بپرهیزید که باعث دردی می‌شود که درمان ندارد مگر اینکه خدای عزوجل بهبودی ببخشد.» (3) و امام صادق (علیه‌السّلام) با تفکیک میان نوشیدن آب در شب و روز، در حقیقت سخن حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را تفسیر کرده و می‌فرمایند «ایستاده آشامیدن آب در روز، غذا را گوارا می‌سازد و ایستاده آشامیدن آب در شب، زرداب می‌آورد» (4)
همچنین آن حضرت در جایی دیگر می‌فرمایند «ایستاده آشامیدن آب در روز، مایه قدرت افزون‏تر و تن‏درستی بیشتر است.» (5)

 در کتاب نفیس حلیة المتّقین بابی در زمینه آداب خوردن و آشامیدن وجود دارد که در آن علّامه مجلسی (ره) نتیجه جمع روایات در زمینه طرز نوشیدن آب را به نقل از ابن بابویه (مرحوم صدوق) اینچنین ذکر می کنند که «مراد از این احادیث (که ایستاده آب خوردن را نهی می کند) آب خوردن شب است.»

گرچه ممکن است به طرق دیگر نیز بتوان بین روایات جمع کرد و لیکن چون مرحوم صدوق در نقل روایات و احادیث اهل بیت از بزرگان این فن بوده و کتب روائی او منابع اصلی تلقی می شود، احتمالاً به قرینه سایر روایات که در دسترس داشته و ملاحظه فرمودند، این گونه بین مفاد روایات جمع نموده و چنین استنباطی نمودند. (6)

بنابراین همان‌گونه که مراجع تقلید فرموده‌اند، ایستاده آب خوردن در روز اشکال ندارد ولى در شب مکروه است. (7)

دکتر سیّد سعید اسماعیلی صابر (متخصص طب سنّتی) توجیه علمی خاصی را در این زمینه ذکر می کند و معتقد است که طبیعت شب از نظر طب سنتی سرد و طبیعت روز، گرم است؛ زمین هم در شب سردتر از روز است و شما وقتی در شب ایستاده آب می خوری، این آب وارد معده و روده می شود و آب وقتی جذب می شود می تواند با جریان خون به سمت پاها بیاید.

پاها هم در طول شب سردی اش بیشتر از طول روز است (سن که بالا می رود این به خوبی احساس می شود که گاهی اوقات پاها در شب یخ می کند؛ لذا افرادی که در سنین بالا هستند و از این بابت شکایت دارند، شب ها باید یک چیزی روی پایشان بیاندازند).

خوردن آب وقتی ایستاده صورت می گیرد، در ساعات شب سردی را بیشتر به سمت پاها سوق می دهد و احتمالاً در دردهای مفاصل و پاها و ... نقش دارد؛ امّا وقتی شما می نشینید و آب می خورید در واقع این جذب آبِ سرد و سرما به سمت پا را کم می کند.

طبیعت روز هم که گرم است و وقتی آب را ایستاده می خورید و می خواهید به کل بدن منتشر شود، مشکلی ایجاد نمی کند. (8)

ناگفته نماند که اگر هم هیچ توجیه علمی راجب احادیث مذکور نداشتیم، نمی توانیم با تکیه بر علوم محدود تجربی در خصوص آنچه که هنوز به حس و تجربه درنیامده است، فتوای قطعی به ردّ آن ها بدهیم.

چرا که نمی توان علم را محدود به حس و تجربه دانست و هرآنچه را که هنوز به حس و تجربه بشری درنیامده است، فاقد توجیه علمی نامید.

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط

پی نوشت ها:

1. هفته نامه سلامت، شماره 673، صفحه 31

2. خبرگزاری های مختلفی نظیر تسنیم، این مطلب را از افکارنیوز نقل می کنند، اما وقتی به سایت افکارنیوز مراجعه می کنیم تا بلکه سند یا مرجعی برای این ادعا بیابیم، می بینیم که افکارنیوز نیز مطلب را از تسنیم نقل قول می کند ! ؛ امّا در همان سایت ها به مطلبی بر می خوریم با این عنوان که «شب ها ایستاده آب ننوشید » و این مطلب می تواند به منزله قیدی بر مطلب قبلی شان باشد که در آن با بررسی احادیثی از ائمه معصومین (علیهم السّلام) نهی از ایستاده نوشیدن آب را محدود به ساعات شب ذکر می کنند.

3. علل‌الشّرایع 465

4. کتاب وسائل الشیعة (آل البیت) - الحر العاملی- ج 25 ص 239-240

5. الکافی، جلد 6، صفحه 383، حدیث 2 - کتاب المحاسن، جلد 2، صفحه 399، حدیث 2393، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج 3، صفحه 353، حدیث 4244

6. به نقل از سایت پرسمان دانشگاهیان در پاسخ به سؤال « فلسفه نشسته آب خوردن در شب چیست؟ »

7. سایت آیت الله مکارم شیرازی، به نقل از متن کتاب ویرایش و بازنگری شده ی حلیة المتّقین

8. پاسخ به سؤال دانشجویان دانشگاه شاهد، 27 مهر ماه 1396+صوت - لینک کمی (سایت روشنگری)

سلامت و سبک زندگی/15-  راهکارهای حفظ محیط زیست در سفر به عتبات

معمولاً فلسفه و هدف از سفرهای زیارتی را کسب آرامش روحی و روانی و عرض حاجات و نیازهای مادی و معنوی خود به درگاه ائمه معصومین (علیهم السّلام) تلقّی می کنیم.

امّا به نظر می رسد فلسفه و هدف اصلی زیارت آن ذوات مقدّس فراتر از این ها باشد و آن عبارت است از پیوند و همخوانی هر چه بیشتر بین امام و مأموم.

با این نگاه، سفرهای زیارتی می توانند فرصت هایی باشند برای اصلاح سبک زندگی و تمرین سبک زندگی سالم و مورد رضایت اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) باشد.

از جمله آسیب هایی که بر سبک زندگی ما عارض شده است و نیاز به اصلاح دارد، عبارت است از مصرف بی رویه ظروف یک بار مصرف به بهانه رعایت بهداشت و بدون توجه به پیامدهای زیست محیطی آن.

این در حالی است که با قدری تلاش و دغدغه ذهنی می توان راه حل های بهتری را برای رعایت بهداشت مدّ نظر قرار داد که آسیب های جانبی کمتری داشته و سازگار با محیط زیست باشد.

حتی گاهی اوقات این موضوع هیچ ارتباطی با مقوله رعایت اصول بهداشتی ندارد و صرفاً به دلیل رواج یک عادت غلط و روحیه راحت طلبی به سراغ ظروف یک بار مصرف می رویم. ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/14
سهل انگاری با نقاب مقدّسات/4
توجیه حوادث با مقدّسات

در یادداشت قبلی (1) با استفاده از احادیثی از پیشوایان دینی به اهمّیت محکم کاری در امور پرداختیم؛ امّا متأسفانه در عمل این بیگانگان هستند که در این زمینه ها از ما بهتر عمل می کنند.

آن ها وقتی با حادثه ای رو به رو می شوند به مطالعه و بررسی دقیق علل وقوع آن می پردازند و به گونه ای تلاش و برنامه ریزی می کنند تا احتمال تکرار حادثه و یا آسیب های ناشی از آن را به حداقل برسانند. (2)

ولیکن بعضی از ما نه تنها سهل انگاری های خود را با مقدّسات توجیه می کنیم، بلکه حتی زمانی که با حوادث ناشی از بی احتیاطی هایمان رو به رو می شویم باز هم به جای عبرت گیری از حوادث، وقوع آن ها را نیز با مقدّسات توجیه می کنیم.

نمونه بارز این مسأله را می توانیم در حادثه تلخ آتش سوزی مسجد ارگ در محرّم سال 83 ببینیم که منجر به جان باختن 78 تن از هموطنانمان شد.

در بررسی این حادثه به سه نوع روایت برمی خوریم: ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/13

سهل انگاری با نقاب مقدّسات/3

در ایامی که به مقتضای شرائط خاص پیاده روی اربعین، توصیه های بهداشتی را در شبکه های اجتماعی ارسال می کردم، یکی از دوستان در واکنش به این توصیه ها اعتقاد داشت «نذری امام حسین (علیه السلام) همه اش شفاست!»:

و می گفت : «امام حسین (علیه السّلام) خودش حواسش به دستگاهش هست» ادامه مطلب...

سلامت و سبک زندگی/12- لعاب مقدّسات بر رفتاهای ناسالم

سنّت حسنه پیاده روی اربعین با نوع سبک زندگی خاصی که ترویج می کند می تواند نقش به سزایی در تمدن سازی نوین اسلامی داشته باشد و یکی از بهترین فرصتی هایی است که با بهره گیری از آموزه های فرهنگی و اجتماعی آن می توان به ترویج یک سبک زندگی سالم پرداخت ولیکن اگر چنانچه قدر این ظرفیت گرانقدر را ندانیم، فرصت سوزی و در حقیقت کفران نعمت کرده ایم و اصولاً هر پدیده ای با بدسلیقگی می تواند به ضدّ خود تبدیل شود.

عُلما و پیشوایان ما همواره تأکید می کنند که به همه کارها و فعالیت های خود رنگ و لعاب خدایی بدهیم؛ به این معنا که همواره کاری را انجام دهیم که بشود به آن رنگ و صبغه الهی داد.

اما یکی از آسیب های سبک زندگی ما آن است که گاهی تمنّیات نفسانی و رفتارهای ناسالم خود را با مقدّسات توجیه می کنیم.

زائری را در نظر بگیرید که پس از بازگشت از زیارت عتبات عالیات، اینچنین به وصف حال معنوی خود می پردازد: «جایتان خالی بین الحرمین! قلیان چاق کرده بودیم یک پُک می زدیم نگاهی به حرم حضرت عباس (سلام الله علیه) می انداختیم، یک پُک دیگر و نگاهی به حرم امام حسین (علیه السّلام) ... » !!!

و یا زائر دیگری در مسیر پیاده روی اربعین تصویری از قلیان مورد استفاده اش را در استوری اینستاگرامش قرار می دهد و روی آن هشتک #فی_طریق_الکربلا می زند!: ادامه مطلب...

نقد هفته نامه سلامت/22

یکی از بحث های چالش برانگیز در حوزه تغذیه سالم، بحث «نمک» است که از طرفی مصرف آن در احادیث و روایات مورد تأکید و تمجید قرار گرفته و از طرفی دیگر از سوی متخصصان تغذیه و پزشکان امروزی مورد نهی و نکوهش قرار می گیرد و این امر باعث سردرگمی مردم می شود که بالاخره این «نمک» مایه برکت سفره است که باید نسبت به مصرف آن اهتمام ورزید یا سمّ سفیدی است که باید از مصرف آن به شدّت اجتناب کرد؟ (1)

در هفته نامه سلامت، شماره 661 (2) خواننده ای می پرسد: « طبق حدیثی از معصومین (علیهم السّلام)، بهتر است قبل از مصرف غذا مقداری نمک خورده شود، در حالی که این روزها دائم توصیه می‌شود مصرف نمک را کم کنیم. بالاخره چه باید بکنیم و میزان مصرف نمک را به چه اندازه برسانیم؟» ادامه مطلب...

نقد هفته نامه سلامت/21

در شماره قبل درباره تداخل مصرف ماست همراه مواد غذایی و اختلاف نظرها در این زمینه بحث کردیم (1)؛ در این شماره قصد داریم اختلاف نظرها درباره ترکیب شیر و موز و همچنین ترکیب شیر و کاکائو را بررسی کنیم.

در شماره 545 هفته نامه سلامت به نقل از یک متخصّص تغذیه آمده است: «یکی از عواملی که جذب کلسیم را کاهش می‌دهند، فیبرهای غذایی هستند و موز سرشار از فیبر است؛ بنابراین ریختن موز در شیر باعث کاهش جذب کلسیم می‌شود».

و البته در ادامه تأکید می کند: «امّا این بدان معنا نیست که اگر موز را با شیر مخلوط کنید، کلسیم شیر دیگر جذب نمی‌شود؛ بسیاری از افراد طعم و مزه شیر معمولی را دوست ندارند و آن را نمی‌خورند اما اگر افزودنی‌هایی مثل انواع میوه یا حتی کاکائو -که گفته می‌شود ترکیب‌های فنولی آن، جذب کلسیم را کاهش می‌دهند- به شیر اضافه شود، طعم آن را می‌پسندند و می‌خورند»

لذا وی معتقد است «مصرف شیرموز یا شیرکاکائو بسیار بهتر از آن است که فردی اصلاً شیر نخورد، چون به جز شیر و لبنیاتِ کم‌چرب، منبع قابل ذکری برای کلسیم نداریم و دریافت کمِ کلسیم شیر در شیرموز یا شیرکاکائو بسیار بهتر از اصلاً نرسیدن آن است.» (2) ادامه مطلب...

تدبیر سلامت/47- شرح احادیث سلامت در کتاب مفاتیح الحیات/3- آداب تخلّی+صوت

سخنران: دکتر سیدسعید اسماعیلی صابر، مدیر گروه طب سنتی دانشگاه شاهد
 زمان و مکان: 8 اردیبهشت ماه 1397- مسجد دانشگاه

جلسات قبل که خدمت دوستان بودیم ، بنا بر این شد که نکاتی از احادیث کتاب مفاتیح الحیات آیت الله جوادی آملی که مربوط به سلامتی و طب می باشد، را توضیح دهیم.

روایت اولی که خدمت شما عرض می کنم، نهی از نگه داشتن ادرار است.

ما خیلی مواقع در شرایطی قرار می گیریم که مجبور می شویم ادرارمان را خیلی نگه داریم.

روایاتی که از امام رضا (علیه السّلام) هست درباره نهی کردن از نگه داشتن ادرار و مباحثی در مبانی طب جدید و قدیم دارد که نگه داشتن ادرار می تواند مشکلاتی برای مثانه و کلیه به دنبال داشته باشد.

به هر حال بعضی مواقع مدیران، معلّم ها و ... به دلیل شرایط خاصی که دارند بالاخره از آن زمانِ احساسِ دفعِ ادرار تا زمانی که به دستشویی بروند یک مقداری تأخیر می اندازند که هم به مثانه ها می تواند آسیب بزند هم در سنین بالا می تواند در ایجاد بیماری پروستات نقش داشته باشد . ادامه مطلب...

تدبیر سلامت/46- شرح احادیث سلامت در کتاب مفاتیح الحیات/2-آداب استراحت+صوت

سخنران: دکتر سیدسعید اسماعیلی صابر، مدیر گروه طب سنتی دانشگاه شاهد
 زمان و مکان: اول اردیبهشت ماه 1397- مسجد دانشگاه

یک بحثی که در کتاب مفاتیح الحیات، حضرت آیت الله جوادی آملی مطرح کردند، استراحت مناسب است؛ یعنی یکی از عوامل موثر در سلامتی، خواب و استراحت مناسب است.

روایاتی هم ذیل این بحث آورده اند که منع کردند از اینکه بی خوابی و بیداری بی خودی بکشیم؛ به جز گاهی استثناء ممکن است برای برخی پیش بیاید یا مثلاً شیفت کاری طوری است که فرد باید مثلاً در بیمارستان یا ... بیدار بمانند. ادامه مطلب...