نکاتی درباره آب سالم(5)

چندی قبل مطلبی در یک نشریه دانشجویی دیدم که مربوط بود به خبر دروغ 4 سال قبل برخی شبکه های اجتماعی بیگانه در خصوص سرطانزایی بطری های آب معدنی ایرانی که ادعا می شد از سوی جمهوری اسلامی برای نیروهای ناتو در افغانستان ارسال شده است:

و وقتی به طرق مختلف از آن ها سند و مدرک و مرجع خبر را مطالبه کردم، آن ها به جای معرفی منابع اصلی خبر، فرمودند: "ظاهراً شما کارخونه آب معدنی دارید که آنقدر ناراحت شدید ... میتونید در این باره تحقیقیات بیشتری کنید تا سندیتش براتون به اثبات برسه"!!! و در شماره بعدی آن نشریه نیز به جای ارائه مستندات خود، فقط ادعا می کردند که ما سند داریم: +

به هر حال انتشار مجدد آن شایعه فرصتی شد که قسمت پنجم و ششم سلسله مقالات "نکاتی درباره آب سالم" را به این موضوع اختصاص دهم:

قسمت پنجم: آیا آب معدنی های بطری شده سرطان زاست؟

نگرانی ها درباره کیفیت آب مصرفی و رواج برخی شایعات بی اساس و اظهار نظرات غیرکارشناسی از سوی افراد فاقد تخصص مرتبط، موجب تردید برخی مردم نسبت به سلامت آب لوله کشی و افزایش مصرف بطری های موسوم به آب معدنی شده است؛ اما استفاده از این فراورده نیز ملاحظاتی دارد که نباید بی رویه مصرف شود ضمن اینکه برخی تردیدهای مطرح شده درباره سلامت مصرف آب معدنی های بطری شده جای تأمل دارد.

از جمله اینکه عده ای به خبر تأیید نشده 4 سال قبل سایت ها و شبکه های اجتماعی بیگانه استناد می کنند مبنی بر اینکه "بزرگترین محموله آب معدنی صادراتی ایران به نیروهای ناتو مستقر در افغانستان، به علت سرطان زا بودن برگشت داده شد"؛ و به این ترتیب ادعا می کنند که بطری های آب معدنی ایران آلوده به نیترات و آرسنیک است.(که البته نفس ادعای کمک ایران به نیروهای اشغالگر کشور همسایه جای تأمل دارد)

 عده ای نیز به ادعاهای برخی افراد فاقد تخصص مرتبط استناد می کنند که دلیل ماندگاری آب معدنی بطری شده را افزودن مواد نگهدارنده خطرناک و سرطان زا می دانند.

لذا در این شماره و شماره بعد به صورت اجمالی به بررسی این ادعاها و سایر احتمالات سرطانزایی آب مصرفی می پردازیم:

1.  قبل از هر چیز ذکر این نکته ضروری است که این آب های بسته بندی مانند دیگر محصولات خوراکی و آشامیدنی قبل از ورود به بازار در آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت از نظر استانداردهای لازم برای نوشیدن، تحت آزمایشهای متعددی قرار می گیرند و در صورت عدم تأیید آن ها مجوز تولید و فروش پیدا نمی کنند لذا قبل از خرید هر محصولی باید به برچسب وزارت بهداشت(دارای اطلاعات به زبان فارسی) روی محصول توجه کنید. البته این نظارت ها به قبل از مرحله تولید محدود نمی شود و پس از تولید نیز کارشناسان سازمان غذا و دارو و مراکز بهداشتی سراسر کشور به طور مستمر از کارخانجات تولیدی و فروشگاه های سطح عرضه اقدام به نمونه برداری از محصولات مختلف و ارسال به آزمایشگاه های مرجع می نمایند و  در صورت تخطی از استانداردها در فرایند تولید، نسبت به بازنگری در مجوز صادر شده، اقدام قانونی لازم و اطلاع رسانی اقدام می شود و چنانچه تخطی از استانداردها مربوط به مشکلات شرایط  نگهداری در سطح عرضه باشد، برخورد قانونی با فروشندگان صورت می گیرد.
علاوه بر این، محققان نیز بررسی هایی در این زمینه انجام می دهند که مطالعات متعدد روی انواع معروف و پرمصرف آب های معدنی و بطری شده در سطح شهرهای مختلف کشور نشان داده نمونه های انتخابی از لحاظ کیفیت شیمیایی از وضعیت خوبی برخوردار است و استانداردها و رهنمودهای لازم را برآورده می کند.
نکته قابل ذکر دیگر اینکه این آزمایشات توسط دستگاه های مجهز و منطبق بر روش های مرسوم و علمی متداول در سطح دنیا صورت می گیرد و اینچنین نیست که در کشور دیگری مقدار غیرمجاز آلاینده ای در بطری های آب معدنی تشخیص داده شود که متخصصان ایرانی در آزمایشگاه های داخل کشور قادر به تشخیص آن نباشند.

2.  برای جلوگیری از بروز هرگونه آلودگی میکروبی در آب معدنی، کلیه اقدامات احتیاطی روی کیفیت آن صورت می گیرد و تحت شرایط بهداشتی خاص بسته بندی می شود. در آب های آشامیدنی بسته بندی شده غیر از آب معدنی نیز از روش های فیزیکی(مانند دمای بالا، تاباندن اشعه uv و گذراندن از صافی) یا فرایندهای شیمیایی(مانند کلرزنی، ازن زنی و کربن زنی) استفاده می شود. هدف از گندزدایی آب، اکسید کردن مواد آلی، کاهش بو در آب و به حداقل رساندن وجود میکروارگانیسم های مضر برای سلامتی انسان می باشد و پیش از استفاده از یک نوع آب برای بسته بندی نیز کیفیت میکروبیولوژیکی و ترکیب شیمیایی آن تعیین می شود.
 در مورد آب های معدنی طبیعی، پالایش های مجاز در شرایطی انجام می گیرد که در میزان ترکیبات آب معدنی تغییر اساسی ایجاد نشود.
عملیات بسته بندی (مانند پرکردن ، و دربندی ظروف) نیز در یک منطقه بسته و تحت فشار  مثبت هوا انجام  می شود. سایر روش های پرکردن مانند سیستم های بسته و کاملاً جدا از سایر عملیات نیز می تواند مورد استفاده قرارگیرد تا بدین ترتیب آب از آلودگی محفوظ بماند.
قابل ذکر است تاریخ مصرف درج شده روی این بطری ها تا قبل از باز نمودن پلمب آن و به شرط نگهداری مناسب(در جای خنک و به دور از نور آفتاب) اعتبار دارد که این نکته همواره مورد تأکید کارشناسان بوده و کارخانجات نیز موظف به درج شرایط نگهداری روی این بطری ها هستند.

در قسمت بعدی - که إن شاءالله ابتدای نیمسال تحصیلی آینده منتشر می شود- به بررسی احتمال سرطانزایی برخی عناصر(از جمله آرسنیک، نیترات و فلوراید) در آب شرب خواهیم پرداخت. 

منابع مورد استفاده: 

1. مقالات ارائه شده در همایش های سالانه بهداشت محیط
2. استانداردهای شماره 6305،6694، 2441 و 2606 ، مربوط به ویژگی ها و آیین کار بهره برداری از آب آشامیدنی بسته بندی و آب معدنی طبیعی

همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی:

دریافت فایل PDF

نظم و بهداشت در سیره امام خمینی(ره)
به مناسبت سالگرد رحلت امام خمینی(ره)

چرا با این قیافه به دانشگاه می روی؟!

روزی از دانشگاه به خانه آمدم و در حالی که سرو وضع نامرتبی داشتم مستقیم خدمت امام رفتم. هم لباسم سیاه بود و هم کفشهایم خاکی. امام همانطور که در حیاط قدم می زدند، اخمی کردند و از من پرسیدند: "چرا با این قیافه به دانشگاه می روی؟"
من به شوخی گفتم : "در دانشگاه جمهوری اسلامیتان با وضعی بهتر از این نمی شود رفت"
امام گفتند: " تو دو گناه کردی. یکی اینکه ریاکار هستی و می خواهی بگویی که من آن قدر استطاعت مالی ندارم که یک جفت کفش بخرم، گناه دیگر تو بی نظمی است که خلاف شرع و قانون اسلامی است"
من گفتم: "اگر بخواهم با سر و وضع مرتب تری به دانشگاه بروم شاید از من ایراد بگیرند".
امام فرمودند:"اگر خواستند ایراد بگیرند، بگو خمینی گفته باید مرتب به دانشگاه بروی".

زهرا اشراقی (نوه امام)

حضور به موقع در درس

گاهی اوقات که شاگردها نامرتب یا دیر و زود به درس می آمدند و در امور زندگی بی نظم بودند، رنج می بردند و کراراً به مناسبتهایی این نکته را به شاگردان درس گوشزد می کردند که در دنیا کسانی می توانستند به جایی برسند و گلیم خود را از آب بیرون بکشند که در زندگی دارای نظم و انظباط بوده اند.

حجة الاسلام سید حمید روحانی 

نظم در کتاب ها و وسایل

گاهی که به اتاق امام می رفتم با اینکه انباشته از کتاب و کاغذ و یادداشت بود، مع ذالک هر کاغذ یا یادداشتی را می خواستند فورا پیدا می کردند. برای اینکه تمام آنها با نظم و در جای مخصوص به خود بود

دکتر محمد بروجردی

امام و بهداشت فردی

لباسهایشان همیشه تمیز و پاکیزه بود، هیچگاه در کف جورابهایشان اثری از کدورت چرک دیده نمی شد.....

امام و دستمال مخصوص ایشان

وقتی امام را بعد از سخنرانی مهم شان در بهشت زهرا با زحمت وارد آمبولانس کردیم ایشان در اثر ازدحام جمعیت مردم خیلی عرق کرده بودند. وقتی می خواستیم عرق ایشان را پاک کنیم قبول نکردند و با دستمالی که از جیبشان در آوردند خودشان پیشانیشان را خشک کردند.

دکتر حسین عارفی

امام و دمپایی های ایشان

امام دمپایی های مختلفی داشتند، یعنی پنج، شش جفت دمپایی داشتند. دمپایی اتاق، حیاط و دستشویی ایشان همگی جد بود. یک روز من گفتم: "شما می گویید ساده، در صورتی که شش هفت  دمپایی دارید اما ما یک جفت داریم"
گفتند: "شما یک جفت دارید یک سال می پوشید من هفت جفت دارم هفت سال می پوشم، اسراف نکردم. اما دمپایی که نوی آشپزخانه می پوشم با توی اتاق فرق می کند، شما هم همین کار را بکنید".

زهرا مصطفوی

بوی عطر
همیشه از چند متری اتاق امام، بوی عطر به مشام می رسید ...

زهرا اشراقی

همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی

نکاتی درباره آب سالم-4: ارتباط کیفیت آب با عارضه فشار خون بالا

با توجه به اینکه شعار امسال روز جهانی بهداشت با عنوان "فشار خون را جدی بگیریم" انتخاب شده است، در این قسمت به بررسی ارتباط کیفیت آب با عارضه بالا رفتن فشار خون می پردازیم.

نمک طعام از جمله مهمترین عوامل مرتبط با فشار خون ذکر شده است که متخصصان تغذیه توصیه می کنند با کاهش مصرف آن، فشار خون خود را کنترل نماییم. نمک خوراکی در واقع همان کلرور سدیم می باشد که عناصر تشکیل دهنده این ترکیب در آب مورد مصرف شرب نیز وجود دارد.

اثرات نمک بر فشار خون، خود به دلیل وجود عنصر سدیم در این ترکیب است. سدیم یکی از اجزای طبیعی منابع آب می باشد که غلظت آن در آب، تحت تأثیر مشخصات و ترکیبات موجود در لایه های خاک می باشد. معمولاً در مناطق کویری، غلظت سدیم در منابع آب بالا می باشد. در اثر آلودگی نیز ممکن است غلظت آن در آب افزایش یابد. مثلاً در مناطقی که زمستان ها برای کنترل یخبندان روی مسیر های رفت و آمد نمک می پاشند، این نمک ها توسط آب باران می تواند شسته شده و به داخل منابع آب راه پیدا کند. همچنین استفاده از رزین های کاتیونی و کاربرد روش های آهک-کربنات سدیم یا تعویض کننده های قلیایی برای سختی گیری آب نیز می تواند سبب افزایش غلظت سدیم در آب تصفیه شده شود(*).

بیشترین مقدار سدیم ورودی به بدن از طریق ادرار دفع می شود. ورود سدیم به بدن از طریق مصرف مواد غذایی به طور متوسط 90% و یا حتی در صد بیشتری از کل سدیم ورودی به بدن را شامل می شود. وجود سدیم در غلظت های بالا در آب می تواند سبب تولید مزه شوری شود. بالا بودن سدیم آب برای افراد مبتلا به بیماری های قلبی و کلیوی می تواند زیان آور باشد. حتی برخی مطالعات نشان داده است در جوامعی که میزان سدیم در آب بالا بوده، سبب افزایش فشار خون در افراد آن جامعه شده است.

سازمان بهداشت جهانی استانداردی برای سدیم از نظر بهداشتی وضع نکرده است ولی بر اساس تولید مزه در آب رقم 200 میلی گرم در لیتر را ارائه نموده است. برای بیماران رژیمی و افرادی که تحت رژیم غذایی با نمک محدود می باشند، غلظت سدیم در آب مصرفی شان از نظر استاندارد باید در حد 20 میلی گرم در لیتر باشد.
برای حذف سدیم از طریق نمک زدایی می توانیم از روش هایی نظیر فیلتر غشایی، اسمز معکوس، تقطیر و ... استفاده کنیم.

کلرور نیز از طریق حل شدن املاح خاک می تواند وارد منابع آب شود و یا در منابع آبی که در معرض تبخیر قرار دارند، غلظت کلرور در آب باقی مانده افزایش یابد. وجود کلرور در غلظت های بالا می تواند نشانه ای از آلودگی آب باشد. برداشت بی رویه از منابع آب نیز می تواند باعث شوری آب شود.

کلرور به تنهایی دارای اهمیت ناچیزی از نظر بهداشتی می باشد و حد مطلوب 250 و حداکثر مجاز 400 میلی گرم در لیتر که به عنوان استاندارد برای کلرور ارائه شده است بر مبنای خاصیت بیماری زایی و حتی بر مبنای تولید مزه آن نیز نمی باشد زیرا مزه شوری آن در برخی موارد در غلظت های 500 و یا حتی 1000 میلی گرم در لیتر احساس می شود.

با وجود اینکه کلرورها معمولاً برای سلامتی انسان مضر نمی باشند ولی مقدار نمک معمولی یا کلرور سدیم برای بیماران قلبی و کلیوی باید محدود شود. گرچه میزان دریافت نمک از آب آشامیدنی در مقایسه با نمک مواد غذایی بسیار کمتر است و کمتر از 2% کل کلرور ورودی به بدن از طریق مصرف آب می باشد، ولی با وجود این کوشش می شود که غلظت کلرور در آب مصرفی پایین نگه داشته شود. چرا که غلظت زیاد کلرور در آب می تواند باعث خورندگی شدید منابع آب شود؛ به همین دلیل است که معمولاً آب دریا روی فلزات، دارای خاصیت خورندگی شدید می باشد. البته کلرور کلسیم و منیزیم بیشتر خورنده است و کلرور سدیم زیاد خورنده نیست. برای حذف کلرور از آب می توان از روش های نمک زدایی استفاده نمود و فرایندهای تصفیه متداول تأثیری در حذف کلرور ندارد.

پی نوشت:
*- برای جلوگیری از ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی، مقدار مناسب سختی در آب برای انسان لازم است؛ لذا در سیستم های آب شهری نیازی به حذف کامل سختی نیست اما در مصارف صنعتی در برخی صنایع ممکن است نیاز به آبی داشته باشیم که املاح محلول آن خیلی کم باشد؛ درخصوص ارتباط بین سختی آب و کاهش بیماری های قلبی و عروقی، در قسمت اول توضیحاتی در این زمینه داده شد.

منابع مورد استفاده:
1- جزوه درسی کیفیت آب و بهسازی رودخانه-دکتر محمدباقر میران زاده-عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان
2- کتاب اصول کیفیت و تصفیه آب و فاضلاب-دکتر محمد شریعت پناهی- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

فایل PDF همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی

چند سال قبل که رسانه ها به ماجرای شیرهای آلوده پرداختند، اظهار نظر بهت آوری از یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی دیدم که ایشان زحمتکش ترین حافظان سلامت مردم را متهم به کم کاری نمود و گفت: دلیل معدوم نشدن شیرهای میکروبی در ایستگاه‌های تجمیع شیر، کم‌کاری بعضی از کارشناسان بهداشت محیط است.

چند روز قبل به محض اینکه متوجه شدم قرار است یکی دیگر از اعضاء این کمیسیون(دکتر زاکانی) برای تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به دانشگاه محل کارم بیاید، سریع دست به قلم شدم و نامه ای با مضمون ذیل نوشتم تا ایشان به دست دکتر شهریاری برساند:

جناب آقای دکتر شهریاری
عضو محترم کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی

با سلام و احترام
اینجانب یک کارشناس بهداشت محیط هستم که با وجود اینکه تنها 2 سال طرح خدمت خود را در مراکز بهداشتی تحت پوشش وزارت بهداشت کار کردم و در حال حاضر فعالیتی در خصوص نظارت در سطح عرضه(جز در داخل دانشگاه) ندارم اما چند سال قبل اظهار نظری را به نقل ار جنابعالی در سایت های مختلف خواندم که بسیار شگفت زده و متأثر شدم.

شما کارشناسان بهداشت محیط را متهم به کم کاری در فعالیت های نظارتی شان نمودید در حالی که از یک نماینده در مسند قانون گذاری توقع این بود که به جای این اتهام زنی، استعلام می کردید تا متوجه می شدید این کارشناسان خدوم چه مشکلاتی برای اعمال نظارت مؤثر دارند.

آیا قوانین تعزیراتی موجود واقعاً بازدارنده است؟

چطور جریمه های راهنمایی و رانندگی به منظور در بر داشتن اثر بازدارندگی چندین برابر می شود اما فکر اساسی برای بازدارندگی از تخلفات بهداشتی نمی شود؟

این کارشناسان مراحل بسیاری را طی می کنند تا متخلف به دادگاه معرفی شود اما پس از حضور متخلف در دادگاه با یک جریمه بسیار اندک برمی گردد و به فعالیت های خود و تخلفات بهداشتی ادامه می دهد؛ و فقط دادگاه ویژه مواد غذایی است که جریمه های سنگینی را اعمال می کند ولی در مواردی که می توان پرونده را به این دادگاه ارجاع داد آنقدر پروسه ارتکاب تخلف تا برخورد، طولانی است که می شود مصداق "نوشدارو پس از مرگ سهراب" نه مانند جریمه های راهنمایی و رانندگی که "تخلف همان و جریمه شدن و اعمال قانون همان"

آیا کارشناسان بهداشت محیط همانند مأموران راهنمایی و رانندگی اختیار و قدرت کافی برای اعمال نظارت های بهداشتی دارند یا این کمبودهای قانونی را که شما باید مرتفع کنید، با فداکاری و از جان گذشتگی شان جبران می کنند؟

راستی آقای دکتر شهریاری! طرح پلیس بهداشت در مجلس شورای اسلامی به کجا انجامید؟
آیا طرح بازدارنده مؤثرتر دیگری جای آن پیشنهاد شد؟

نقد هفته نامه سلامت(7)
در صفحه زیبایی شماره 398 هفته نامه سلامت، مصاحبه ای با یک متخصص پوست در خصوص بررسی ادعای شرکت های فروش سردوشی دارای عصاره لیمو و ویتامینC انجام و سعی شده است در جای جای مصاحبه به خوانندگان اطمینان داده شود که مقدار کلر موجود در آب شبکه های آبرسانی تحت نظارت شرکت های آب و فاضلاب کنترل شده است و این مقدار نیز هیچ آسیبی برای سلامت پوست و مو ایجاد نمی کند؛ و حتی تأکید شده است:" مقدار کلر موجود در آب استخرها کمتر از آن است که به پوست و مو آسیب بزند و اگر هم میزان آن بیشتر از حد استاندارد باشد، چون استفاده از آن محدود است، مشکلی ایجاد نمی‌کند" و در ادامه تنها استثنایی که در خصوص آسیب کلر بر سلامت پوست و مو ذکر می شود این است که"مگر آنکه مواجهه فرد با چنین آبی طولانی باشد و بعد از شنا، موها را با شامپو و پوست را با صابون نشوید"

اما نکته جالب توجه این است که ایشان در پاسخ به سؤال انتهایی هفته نامه سلامت، آنجا که خبرنگار می پرسد: "برای داشتن موهای شاداب، شستشوی آن با چه آبی مناسب است؟" در تناقضی آشکار تمام تلاش خود را در ایجاد این اطمینان به خوانندگان هدر می دهد و می گوید: "بهتر است بعد از حمام موی سر را با آب بدون کلر و با شامپوی مناسب شست و آبکشی کرد..."!

عجب! اگر کلر موجود در شبکه های آبرسانی هیچ آسیبی برای سلامت پوست و مو ایجاد نمی کند، پس چرا بهتر است بعد از حمام، موی سر را با آب بدون کلر بشوییم؟! و لابد یکی از راه های شستشوی موی سر با آب بدون کلر، استفاده از همین سردوشی های حذف کلر است که در طول مصاحبه به تفصیل در رد لزوم استفاده از آن ها سخن گفته شد!

و اگر تأکیدی بر استفاده از این سردوشی ها نباشد، چه راه حل دیگری برای تهیه و به کار بردن آب بدون کلر برای مردم وجود دارد که اطمینان بر سلامت آن وجود داشته باشد؟

آیا مردم باید طبق توصیه افراد ناآگاه و بی اطلاع از مزایای کلر در سالم سازی آب، گالن های آب تهیه شده از چشمه و قنات را با خود به حمام و استخر ببرند و برای شستشو و آبکشی نهایی از آن استفاده کنند؟ آیا عمل به این توصیه مشقُّت بار برای عموم مردم امکان پذیر است و آیا اصولاً اطمینان از سلامت مصرف چنین آبی وجود دارد؟
البته اینگونه شرکت های فروش انواع فیلترهای آب برای ذکر مضرات کلر موجود در آب ضمن مبالغه در خصوص عوارض آن برای پوست و مو، به برخی تحقیقات (از جمله تحقیق منتشر شده از سوی مجله بهداشت همگانی آمریکا در سال 1992) در خصوص اثرات سرطان زایی ناشی از دوش گرفتن در آب کلرزده نیز اشاره می کنند که آن هم جای بحث و تأمل دارد و إن شاءالله در ادامه سلسله مقالات "نکاتی درباره آب سالم" به آن اشاره خواهم کرد.

منتشر شده در  عمارنامه، خبرنامه دانشجویان ایران، عرش نیوز، خبر فارسی 

بازتاب این یادداشت در هفته نامه سلامت

قسمت سوم: آیا کلر باقی مانده آب می تواند عوارضی برای پوست و مو ایجاد کند؟

در شماره قبل گفتیم برای ضدعفونی و گندزدایی  آب به منظور رفع آلودگی های میکروبی از ترکیبات کلر استفاده می کنند. برخی شرکت های تجاری برای فروش محصولاتی نظیر آب شیرین کن، انواع فیلتر های آب و همچنین سردوشی های ویتامین C در تبلیغات خود ضمن اشاره به لزوم حذف این ترکیبات در نقطه مصرف، کلر موجود در آب را عامل اصلی ریزش مو و خشک و حساس شدن پوست بدن می‌دانند. گرچه کلر ممکن است باعث خشک‌شدن، خارش و اگزما شود ولی میزان این آسیب به مقدار کلر بستگی دارد که اشاره کردیم مراکز بهداشتی و شرکت آب و فاضلاب همواره این میزان را کنترل می‌کنند که از محدوده مجاز فراتر نرود.

حتی مقدار کلر موجود در آب استخرها نیز کمتر از آن است که به پوست و مو آسیب بزند و اگر هم میزان آن بیشتر از حد استاندارد باشد، چون استفاده از آن محدود است، مشکلی ایجاد نمی‌کند مگر آنکه مواجهه فرد با چنین آبی طولانی باشد و بعد از شنا، موها را با شامپو و پوست را با صابون نشوید. در این حالت ماندن کلر در سطح پوست سر و بدن باعث ایجاد خارش، اگزما و تحریک و قرمزی پوست خواهد شد که البته می توان با استحمام و استفاده از شامپوی مناسب با PH متعادل قبل و پس از شنا و همچنین استفاده از کلاه های مخصوص حین شنا از اینگونه آسیب های احتمالی جلوگیری نمود. استحمام قبل از شنا از آن جهت در جلوگیری از آسیب کلر به مو مؤثر است که وقتی موها از آب اشباع می شوند، جذب مواد شیمیایی به آن ها کمتر خواهد شد.

در هر حال کلر آب باعث آسیب به ریشه و ریزش مو نمی‌شود ولی ممکن است ساقه را تحت تاثیر قرار دهد و حالت مو را نامناسب کند.

طبق نظر متخصصان پوست و مو، ریزش مو تا 80 درصد به وراثت مربوط است اما محیط نیز در آن بی‌تاثیر نیست.‌ گرد و غبار و آلودگی آب و هوا و‌ آب‌های سنگین که کلسیم بالایی دارند، می‌توانند باعث ریزش مو شوند. استرس و رژیم غذایی نامناسب نیز در این زمینه تاثیر دارد.

ادعای دیگری که عرضه کنندگان محصولات مجهز به فرایند حذف کلر از آب مصرفی مطرح می کنند، از بین رفتن شوره سر با استفاده از این محصولات است. این در حالی است که طبق نظر متخصصان مربوط، شوره سر در دو حالت ایجاد می‌شود: ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند اگزما یا درماتیت سبوروییک که عامل آنها قارچ است و دوم به خاطر شستشوی بد و ناکافی موها و نوع شامپو؛ بنابراین این محصولات نمی‌توانند در حل این مشکل تأثیر داشته باشند.

نگرانی دیگر از جانب کسانی ابراز می شود که با تغییر مکان از شهر محل زندگی خود به شهر دیگری برای تحصیل و یا سربازی، با عارضه ریزش مو مواجه می شوند و ادعا می کنند این عارضه ناشی از تفاوت ترکیبات آب مصرفی محل زندگی با آب شهری است که به آن مهاجرت کرده اند اما با توجه به اینکه معمولاً سن شروع دوران دانشجویی و یا خدمت سربازی مصادف است با شروع دوره ریزش مو در افراد مستعد از نظر ژنتیکی و ارثی، این امر نمی تواند ارتباطی با کیفیت آب مصرفی داشته باشد. البته اگر سموم و یا فلزات سنگینی در آب وجود داشته باشد ممکن است باعث ریزش مو شود اما آب آشامیدنی که در شهرها به صورت تصفیه شده در نواحی مختلف کشور در اختیار مردم قرار دارد عاری از اینگونه ترکیبات می باشد.

این افراد معمولاً با دوری از خانواده و محل سکونت اصلی شان دچار استرس می شوند و این استرس و همچنین مشغله های دوران دانشجویی و یا محدودیت های دوران سربازی موجب تغییر رژیم غذایی و کاهش دریافت پروتئین، ویتامین ها، عناصر معدنی و سایر ریز مغذی های لازم برای حفظ و ارتقاء سلامت می شود که این عامل می تواند بر تغذیه و رشد مو نیز تأثیر منفی بگذارد.

بنابراین به احتمال زیاد علت ریزش مو در اثر این نقل مکان ها، به دلیل استرس ناشی از مهاجرت، تغییر رژیم غذایی، کمبود دریافت ریزمغذی ها و در نهایت به دلیل شرایط سنی است که فرد در آن قرار دارد؛ به هر حال ریزش مو به طور طبیعی از یک محدوده سنی شروع می شود و به نظر نمی رسد ریزش مو بر اثر تفاوت ترکیبات معمول آب مصرفی در نواحی مختلف، پایه علمی و منطقی داشته باشد.

منابع مورد استفاده:

1. مصاحبه هفته نامه سلامت با دکتر امیر هوشنگ احسانی، متخصص پوست
2. مصاحبه هفته نامه سلامت با دکتر محمدعلی نیل فروش زاده، متخصص پوست و رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی
3. گفتگوی رادیو سلامت با دکتر کامران جزایری، متخصص پوست، مو و زیبایی

جهت مطالعه بیشتر:

1. فایل تصویری پاسخ دکتر مسعود کیمیاگر(متخصص تغذیه) به سؤال دانشجویان ساکن خوابگاه و شکایت از ریزش مو به دلیل کیفیت آب
2. در لینک "بهداشت فردی، محیط و لوازم بهداشتی و آرایشی" مطالب متنوعی درباره سلامت و بهداشت پوست و مو قرار خواهم داد.
   
   

دریافت فایل PDF

به بهانه روز بهداشت محیط:

ارتباط برای آموزش، و نه کنترل با دوربین مدار بسته

آموزش برای سلامت، و نه کمین برای جریمه

اجرای قانون پس از توجیه مشفقانه و نه چسباندن قبض جریمه بدون تفهیم اتهام

جریمه، آخرین حربه و نه اولین لقمه

هدف: ایجاد دلبستگی به قانون و نه دلزدگی از قانون

نتیجه: ارتقاء سلامت و نه اعصاب ناراحت

11 اسفند، روز ملی بهداشت محیط مبارک

فهرست مطالب:

دانلود فایل PDF جزوه

نقد هفته نامه سلامت(6)

داشتم درباره آلودگی هوا مجموعه مطالبی را جمع آوری می کردم که متوجه برخی تناقضات در اظهار نظر متخصصان در هفته نامه سلامت و پایگاه سلامتیران به مناسبت 29 دی(روز هوای پاک) طی سه سال اخیر شدم:

اولین نکته درباره ورزش کردن داخل منزل در شرایط آلودگی هوا بود. هفته نامه سلامت در سال 1390 از قول دکتر سعید قزوینیان، متخصص مغز و اعصاب و مدرس دانشگاه در این باره می نویسد: "ورزش‌کردن در روزهایی که میزان آلودگی هوا بالا می‌رود باید حتماً در یک محیط بسته انجام شود زیرا ورزش و حتی قدم‌زدن و پیاده‌روی در محیط باز می‌تواند باعث سردرد شود و علایمی ایجاد کند که خوشایند نیست. توصیه می‌کنم به جای پیاده‌روی در محیط باز از تردمیل استفاده کنید و در ورزشگاه‌های سرپوشیده یا در منزل ورزش کنید." (نسخه PDF )

اما دکتر روزبه نقشین، دبیر انجمن ریه ایران معتقد است "در این هوای آلوده مناسب‌تر است که کودکان ورزش و بازی نکنند، حتی در فضای منزل و محیط‌های سربسته"(پایگاه سلامتیران-سال 1389)

به این ترتیب آیا می توانیم با کاربرد دستگاه های تصفیه هوا، اثرات سوء آلودگی هوا در داخل منزل را کاهش دهیم؟

دکتر علیرضا ناطقیان، فوق‌تخصص بیماری های عفونی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در همان هفته نامه سلامت شماره 354 (سال 1390) می گوید: "البته دستگاه‌های تصفیه‌کننده هوا برای منزل هم وجود دارند که انتخاب نوع آنها باید حتماً با مشورت انجام شود تا شاید بتوان زمانی از روز را به واسطه استفاده از این دستگاه‌ها از آلاینده‌ها پاک کرد".

و در همان صفحه دکتر رسول‌ علیانژاد، فوق‌تخصص ریه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان آب پاکی را روی دست خوانندگان می ریزد و می گوید: "بررسی‌هایی که انجام شده، نشان داده است استفاده از این دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی هم تاثیری روی بیماری‌های آسم و برونشیت مزمن ندارد".

اما جالب توجه اینجاست که علی رغم این اظهار تردیدها و اعلام بی تأثیر بودن این دستگاه ها در تصفیه هوای داخل منزل، به کرّات شاهد تبلیغ این دستگاه ها در هفته نامه سلامت هستیم(مثلاً تبلیغ پایین صفحه 6 شماره 400 را ببینید)

در شماره 404، صفحه موضوع ویژه دکتر لیدا عطارد، فوق‌تخصص آسم و آلرژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در پاسخ به این سؤال که "تکلیف ما چیست؟" می گوید: "... اگر می‌توانید از فیلترهای تصفیه هوا در منزل استفاده کنید." که فکر می کنم برای تعیین تکلیف مناسب تر همین باشد که مردم را ترغیب به استفاده از فیلترهای موجود در منزل(هودهای آشپزخانه) کنیم که هم در دسترس است و هم لازم نیست خرج اضافه بابت خرید دستگاه هایی کنیم که در کارایی آن ها تردید وجود دارد.

در سایت وزارت بهداشت در این زمینه آمده: مهار آلودگی هوای منزل با هودهای آشپزخانه امکانپذیر است؛ هودهای آشپزخانه می‌توانند در مهار کردن آلودگی هوای خانه نقش مؤثری داشته باشند. به گزارش وب‌دا، به نقل از نشریه علوم محیط زیست محققان با انجام بررسی‌های خود در کشور آمریکا مشاهده کردند هودهای آشپزخانه نیز می‌توانند راهی برای مبارزه با آلودگی هوای داخل خانه باشند و به شدت در کاهش این آلودگی مؤثرند. براساس این گزارش محققان ضمن بیان این که هودها قدرت‌های مختلفی دارند افزودند: این روند کاهشی در میزان آلودگی بستگی به نوع قدرت آنها داشته و تأثیرات مطلوب حاصل از آنها در کاهش آلودگی بین 70 تا 90 درصد متغیر است.

به هر حال اگر متخصصی می گوید طبق بررسی ها، دستگاه های تصفیه هوای خانگی تأثیری ندارد، باید بدانیم این بررسی ها کجا و روی چه نوع دستگاه هایی انجام شده است تا مشخص شود که آیا واقعاً تمام انواع مختلف و بیشمار این دستگاه ها بی تأثیر هستند؟

• این یادداشت از سوی پایگاه اینترنتی و بسته فرهنگی عمارنامه نیز منتشر گردید.
  http://www.ammarname.ir/link/18055

نقد برخی دیدگاه های دکتر روازاده(4)

برای ضدعفونی آب از ترکیبات مختلف کلر استفاده می کنند که یکی از این ترکیبات شامل هیپوکلریت سدیم می باشد. این ترکیب وایتکس نام دارد ولی غالب مردم تنها محلول های آماده در بازار برای ضدعفونی سطوح محیطی را به نام وایتکس می شناسند؛ لذا طرح این ادعا که به آب شرب وایتکس می زنند نوعی مغالطه محسوب می شود. چرا که اصولاً طرز تهیه و نوع کاربرد ترکیب هیپوکلریت سدیم برای مصارف ضدعفونی سطوح با طرز تهیه و کاربرد این ترکیب برای مصارف ضدعفونی آب تفاوت دارد و آب مصرفی همواره از تصفیه خانه تا نقاط مختلف مصرف عموم در شهرها و روستاها تحت نظارت شرکت آب و فاضلاب و مراکز بهداشتی بوده که ضمن سنجش و کنترل روزانه حد مجاز میزان کلر باقی مانده در آب، آزمایشات مختلف میکروبی و فیزیکوشیمیایی در آزمایشگاه های مجهز مرجع نیز به منظور حصول اطمینان از سلامت آب انجام می شود.

مقاله ذیل پاسخی است به این ادعا و برای رفع نگرانی عموم در این زمینه؛ ضمن اینکه برخی واقعیاتی که زمینه ساز اینگونه نگرانی هاست و در اطلاعیه مرکز سلامت وزارت بهداشت ذکر نشده، مطرح می شود:

نکاتی درباره آب سالم(2)- آیا به آب آشامیدنی وایتکس می زنند؟

امروزه از ترکیبات کلر برای مصارف مختلف ضدعفونی استفاده می شود که یکی از این ترکیبات شامل هیپوکلریت سدیم یا همان وایتکس یا آب ژاول(با درصدهای متفاوتی از کلر فعال) می باشد اما غلظت های مختلفی از این ماده برای مصارف گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال برای ضدعفونی سطوح مختلف محیطی از محلول های آماده در بازار -که به همین نام وایتکس معروف است- استفاده می کنند؛ این محلول ها معمولاً دارای 5% کلر فعال هستند که طبق دستورالعمل درج شده روی بطری آن، رقیق سازی و برای ضدعفونی سطوح مختلف محیطی استفاده می شود.

استفاده از کلر برای گندزدایی آب نیز از ابتدای قرن بیستم آغاز شده است. کلر علاوه بر اینکه میکروب کش خوبی است قادر است بعضی از مواد معدنی و آلی موجود در آب را نیز اکسید و از محیط عمل خارج نماید.
کلرزنی برای ضدعفونی آب به دو صورت گازی و مایع می باشد. کلرزنی به صورت گازی به دلیل ملاحظات ایمنی در تأسیسات کلرزنی نزدیک مناطق مسکونی ممنوع شده است و کلرزنی به صورت مایع نیز از طریق محلول نمودن پودر کلر با غلظت مشخص در آب صورت می گیرد.
پودر کلر برای ضدعفونی آب در قالب دو ترکیبت مختلف(تحت عنوان پرکلرین) در بازار وجود دارد: هیپوکلریت کلسیم و هیپوکلریت سدیم(یا همان وایتکس)

برای گندزدایی آب ابتدا غلظت مشخصی از محلول پودر کلر با آب در واحدهای کلرزنی تهیه می شود سپس عملیات تزریق این محلول به منابع آب به نحوی تنظیم می شود که پس از ترکیب کلر با ناخالصی های آب، میزان مشخصی از کلر باقی مانده آزاد در شبکه مصرف برای از بین بردن آلودگی های ثانویه همواره موجود باشد.
درواقع یکی از مهمترین مزیت کاربرد کلر برای گندزدایی آب نسبت به سایر روش های گندزدایی(از جمله جوشاندن، کاربرد ازن، اشعه فرابنفش و ...) وجود همین کلر باقی مانده آزاد برای کنترل آلودگی های ثانویه است.
آلودگی ثانویه در شبکه آبرسانی می تواند بر اثر شکستگی ها، اتصالات ناجور، نشت آلودگی فاضلاب و ... ایجاد شود. کنترل آلودگی ثانویه در استخرها نیز حائز اهمیت است که با توجه به بار آلودگی حاصل از بدن شناگران و احیاناً مواد دفعی آنان(به خصوص کودکان) میزان کلر باقی مانده بیشتری نسبت به مصارف شرب در شبکه های آبرسانی مورد نیاز است و در صورت ناکافی بودن میزان کلر باقی مانده امکان غلبه بر عوامل بیماریزا و تأمین سلامت مصرف کنندگان فراهم نمی باشد.

مزیت دیگر کاربرد کلر، امکان اندازه گیری میزان کلر باقی مانده در آب به وسیله تجهیزات ساده کلرسنجی می باشد.
میزان مجاز کلر باقی مانده در شبکه آب شرب باید حداقل 0/2 و حداکثر 0/8 میلی گرم باشد که البته این مقدار در منابع ذخیره آب، شرایط اضطراری و همه گیری ها(مانند موارد شیوع وبا) باید 1 میلی گرم در لیتر باشد. میزان مجاز کلر باقی مانده در آب استخر نیز باید 3-1 میلی گرم در لیتر باشد.

قابل ذکر است از محلول های آماده وایتکس رایج برای ضدعفونی سطوح محیطی نیز می توان برای ضدعفونی آب استفاده کرد چرا که تفاوتی در عملکرد این محلول ها با ترکیب پودر هیپوکلریت سدیم وجود ندارد و برای ضدعفونی آب به وسیله این محلول ها( با نام تجاری وایتکس) می توان 20 قطره از آن را به یک لیتر آب افزود(البته به شرط آنکه مراقبت کنیم که PH آب از حد مجاز 7/2 تا 8 فراتر نرود). اما در عمل این کار مقرون به صرفه نیست چرا که این محلول ها از انواع پودرهای پرکلرین گران تر می باشد؛ لذا بعید به نظر می رسد افرادی مثلاً برای ضدعفونی آب استخر از این روش استفاده کنند.

ضدعفونی آب به وسیله ترکیبات کلر می تواند عوامل بیماری های حصبه(وبا)، اسهال خونی و سایر بیماری‌های عفونی را که از آب منتقل می‌شوند، از بین ببرد؛ علاوه بر این کلر به دلیل قدرت اکسیدکنندگی، مزه و بوی آب را کنترل می کند، از رشد جلبک ها جلوگیری می کند، آهن و منگنز را از آب جدا می کند، سولفید هیدروژن را در آب حذف می کند، رنگ بعضی مواد آلی را از بین می برد، از تشکیل لجن در شبکه توزیع جلوگیری می کند و ... که هیچ یک از فرایندهایی که تا کنون به عنوان جایگزین کلر معرفی شده اند نتوانسته اند از نظر تنوع کاربرد با کلر رقابت کنند و در مواردی که از سایر روش های ضدعفونی آب استفاده می شود، فرایند کلریناسیون نیز در کنار آن به کار می رود.

اما با وجود این همه مزایا، کلرباقیمانده می تواند در اثر ترکیب با مواد آلی موجود در آب ترکیباتی موسوم به تری هالومتان ها را تولید کند که شواهدی مبنی بر احتمال سرطان زایی این ترکیبات در دراز مدت وجود دارد؛ لذا از آنجا که با توجه به مزایای یاد شده، چاره ای جز استفاده از این ماده برای کنترل بیماری های عفونی - که در کوتاه مدت باعث همه گیری و افزایش مرگ و میر مصرف کنندگان آب های آلوده می شوند- نداریم، می توانیم برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان در دراز مدت توصیه های ذیل را به کار بندیم:
1- کلر باقی مانده همواره کنترل شود که از محدوده مجاز فراتر نرود(که این کار از سوی کارشناسان شرکت های آب و فاضلاب و مراکز بهداشت به صورت روزانه در نقاط مختلف مصرف انجام می شود)
2- هنگام شنا در استخر تا حد امکان از بلع آب خوددری کنیم. 
3- بدانیم که به هر حال مصرف آب ضدعفونی شده به وسیله کلر از نظر احتمال سرطان زایی به مراتب سالم تر و کم خطر از برخی مواد غذایی(نظیر انواع غذاهای آماده و فست فودها، سوسیس، کالباس و ...) که در آن ها از مواد نگهدارنده ای چون ترکیبات نیترات استفاده می کنند، می باشد و باید مصرف آن ها را به حداقل ممکن(ماهی یک بار) برسانیم.

منابع مورد استفاده: 
1- کتاب اصول بهداشت محیط-تألیف مهندس حسن امیربیگی
2- کتاب بهداشت محیط و ایمنی کار - تألیف زهرا بهنودی
3- کتاب آب و ارگانیسم ها- ترجمه بهروز اکبری و حسین علیدادی- شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان
4- مصاحبه دکتر کاظم ندّافی (رییس مرکز سلامت وزارت بهداشت) با خبرگزاری ها

دانلود فایل PDF همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی