سال گذشته در همین ایام بود که در ابتدای ماه مبارک رمضان کودکی 4 ساله به دلیل عدم رعایت اصول ایمنی در نصب کولری در مسجد جان باخت.(1)

پس از آن حادثه علی رغم اینکه متولیان مسجد نسبت به رعایت اصول ایمنی اهتمام و دقت بیشتری به عمل آورند، اما چندی قبل دیدم تابلویی در ورودی مسجد نصب شده که در آن از والدین می خواهد مراقب فرزندان خود باشند و هشدار می دهد هرگونه اتفاقی به عهده مسجد نمی باشد.

این در حالی است که مسؤولیت آن اتفاق ناگوار بیش از آنکه متوجه والدین کودک باشد، متوجه برخی متولیان مسجد بوده است که در نصب کولر، اصول ایمنی را رعایت نکردند و حتی برخی هشدارها در این زمینه را نادیده گرفتند و اینک نصب این تابو اینگونه تداعی می کند که گویا تمام مسؤولیت ها در پیشگیری از حوادث احتمالی برای کودکان، تنها به عهده والدین است.

لذا چنین نیست که مسجد هیچگونه مسؤولیتی نداشته باشد؛ همانگونه که متولیان این مسجد پس از آن حادثه نسبت به وظیفه خود در ایمن سازی محیط اقدام کردند، همه متولیان مساجد وظیفه دارند که قبل از بروز حوادثی اینچنین، قدری هم درباره راه های ایمن سازی محیط مسجد برای کودکان و نمازگزاران، وقت صرف کنند، دانش خود را بالا ببند و اصول ساده در این زمینه را پیاده می کنند.(2)

------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
1- ایمنی مساجد متولّی ندارد+عکس

2- جالب اینکه در حال تنظیم این یادداشت، در این فکر بودم که ای کاش یک کتاب مفید درباره بهداشت و ایمنی در مساجد منتشر می شد که پس از بررسی ایمیل های جدید گروه مهندسی بهداشت محیط متوجه شدم دو نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد با راهنمایی دکتر قانعیان به مناسبت دهه تکریم مساجد، کتابی را با عنوان"بهداشت و ایمنی مساجد و اماکن مذهبی" منتشر کرده اند که البته مطالعه آن نه تنها برای متولیان، بلکه برای تمام نمازگزاران و افرادی که به نحوی با مساجد و اماکن متبرکه سر و کار دارند می تواند مفید باشد:

برای دریافت فایل پی دی اف توضیحات تکمیلی کتاب با فهرست تفضیلی کلیک کنید

در آستانه ماه مبارک رمضان مقاله ای تحت عنوان "مضرات پزشکی روزه"در برخی شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده است که با ظاهری علمی و کاربرد انواع مغالطات و ترفندهای رسانه ای سعی در جلب نظر مخاطبان و ایجاد تردید در آنان نسبت به فوائد روزه داری دارد که در حد بضاعت به برخی موارد کلی آن اشاره می کنم :

1.     در برخی شبکه های اجتماعی در ابتدای مقاله برای شکستن گارد مخاطبین و جلب اعتماد آنان یک ترفند رسانه ای به کار می برند تا مطالب کذب و خلاف واقع بعدی تحت لفافه گزاره های صدقی مانند این جملات، مورد پذیرش قرار گیرد:"قبل از اینکه این مطلب رو بخونید این رو بگم که خدا مصلحت ما رو بهتر میدونه و اگه گفته این یک ماه رو روزه بگیرید حتما یه چیزی هست که عقل ناقص ما انسان ها به اون دست نیافته. پس اطاعت از دستور خدا ضروریه".

2.     در مواردی نیز در ابتدای مقاله چنین استدلالی آمده: "این مطلب به نظرم مفید بود گفتم برای دوستان فروم هم ارسال کنم. من این رو به داییم که پزشک متخصصه و بیست سال هم سابقه داره نشون دادم متاسفانه تایید کرد و گفت که بر خلاف تبلیغات ها آمار مرگ و میر توی ماه رمضون و بلافاصله بعد از اون بالاتر از بقیه ی وقتهای ساله."
حال باید پرسید آیا این خان دایی جان ایشان اسم و رسم ندارد؟ و آمار مورد ادعای او در کدام پژوهش علمی به اثبات رسیده است؟

3.     نه تنها آن دایی جان متخصص هیچ اسم و رسمی ندارد بلکه در سراسر این متن به ظاهر علمی نه آدرسی از  یک کتاب و مقاله و پژوهش علمی قید می شود و نه اسمی از یک دانشمند مدعی مضرات روزه به میان آورده می شود.

4.     و جالب تر اینکه از متخصصان و پزشکانی که از فوائد روزه می گویند، اینچنین تعبیر می شود:"تصفیه خون و پاکسازی بدن و... حرف های نادرستی ست که پایه ی علمی ندارد و یا از جانب پزشکان بی مسؤولیتی گفته میشود که مصلحت را به حقیقت می فروشند." و این هم یک روش مغالطه است تا احدی از خوف قرار گرفتن در مظان چنین اتهامات و الفاظ ناپسندی، جرأت تردید و نقد و بررسی به خود راه ندهد.
آیا پزشکان بزرگ جهان و متخصصان معروفی چون دکتر کارلو، دکتر الیکسیس کارل(فیزیولوژیست بزرگ فرانسوی)، دکتر کودل پا فرانسوی، دکتر بندیکت، کلنل درورشا (روانشناس)، دکتر تومانیاس، دکتر کلوخ (پزشک مشهور آمریکایی)، دکتر آلکسی سوفورین(پزشک روسی) و ... -که در نقد این مطالب با عنوان "مضرات روزه برای دین ستیز ها و فواید آن برای همه" به نظرات آنان در این زمینه اشاره شده- متخصصان و پزشکان بی مسؤولیتی هستند که مصلحت را به حقیقت فروخته اند؟!

5.     مغالطه دیگر این مقاله به ظاهر علمی این است که برخی عادات غذایی غلط(نظیر حذف وعده سحری، پرخوری هنگام افطار و ...) در ایام روزه داری تحت عنوان مضرات پزشکی روزه ذکر می شود؛ این در حالی است که این دو مقوله کاملاً از هم جداست و اینکه برخی روزه داران عادات غذایی غلطی دارند، ارتباطی با مضرات پزشکی روزه ندارد و همه علمای دینی و متخصصان برجسته نیز ضمن مذمت و نکوهش این رفتارهای اشتباه، تدابیری را برای روزه داری مورد تأکید قرار می دهند که توجه شماره را به برخی مطالب آخرین شماره نشریه دنیای تغذیه جلب می کنم:

10 فایده شگفت انگیز روزه

مشکلات جسمس و عصبی در دوران روزه داری

تدابیر غذا خوردن در ایام روزه داری از دیدگاه طب سنّتی

اگر سحری نخورید

ماه رمضان با توصیه های کارشناسان

همچنین مطالعه کتاب 36 صفحه ای منتشر شده از سوی دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت تحت عنوان "راهنمای تغذیه صحیح در ماه مبارک رمضان"  نیز توصیه می شود.

دو سال نیز قبل در آستانه ماه مبارک رمضان آقای دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص برجسته کشورمان در زمینه تغذیه را به دانشگاه دعوت کردیم تا برایمان درباره "تغذیه سالم در ماه مبارک رمضان" صحبت کند: لینک دانلود (شاید فقط تا پایان ماه مبارک قابل دریافت از طریق سایت دانشگاه باشد)

هر سال شعار خاصی از سوی سازمان بهداشت جهانی برای روز جهانی بدون دخانیات تعیین و روزهای ملی یک هفته پس از آن نیز ذیل آن شعار کلی نامگذاری می شود.

شعار روز دوم هفته ملی بدون دخانیات در سال 1391 عبارت بود از: "تقویت ارزشهای دینی، سدی در برابر ترفندهای صنایع دخانی" اما ویژه نامه ای که به این مناسبت منتشر شد صرفاً به بیان احکام شرعی و فتوای مراجع عظام تقلید درباره استعمال دخانیات و اعتیاد اختصاص داشت و از نقش ارائه الگوهای واقعی و عینی تربیتی در تغییر رفتار غفلت صورت گرفت.

یکی از راهکارهای مؤثر در تغییر رفتار برای ترک سیگار و پیشگیری از ابتلاء به آن، عبارت است از ادب مع اللهی داشتن که حوزه اثر آن به مراتب بالاتر از تعلیم و تربیت است. یعنی طبق فرمایش امام خمینی(ره) بدانیم و باور کنیم که "عالم محضر خداست" و کسانی می توانند این باور مقدّس را در دیگران ایجاد کنند که در درجه اول در تأدیب نفس خود موفق بوده اند.

در واقع این علما ربانی و وارسته و شاگردان مکتب آن ها هستند که اگر از نقش آن ها در این زمینه غفلت نکنیم، دیگر نهایت آرزو و دغدغه ما صرفاً سیگار نکشیدن و معتاد نشدن جوانانمان نمی شود و به قول حجة الاسلام پناهیان: "بعضی‌ از پدر و مادرها توقع چندانی از فرزندانشان ندارند و همین قدر که فرزندشان درس بخواند، شغلی داشته باشد، به اعتیاد کشیده نشود و پیش در و همسایه آبروداری کند، برایشان کافی است. اما بعضی‌ها انتظار دارند که فرزندانشان خیلی بیش از اینها خوب شوند و منظورشان از این خوب بودن این است که فرزندشان «ولایت‌مدار» باشد..." (1)

برای فرد ولایت مدار، بدون اینکه نیازی به شمردن صدها ضرر برای استعمال دخانیات باشد فقط یک جرقه کافیست که به دام دخانیات و اعتیاد نیفتد و اگر افتاد، اینچنین به راحتی و بدون نیاز مراجعه به روانشناسان پیرو مکتب ملحدانی چون فروید و ژان پیاژه و ... متنبه می شود و تغییر رفتار می دهد:

"چند سال از انقلاب گذشته بود که مرتضی سیگارش را ترک کرد. دلیلی که برای این کار ذکر کرد این بود که آقا امام زمان(عج) در همه حال ناظر بر اعمال و رفتار ما هستند. در این صورت من چطور می‌توانم در حضور ایشان سیگار بکشم؟ این‌گونه بود که دیگر هرگز لب به سیگار نزد. در مورد هر آدم غیرسیگاری این احتمال، هرچند ناچیز وجود دارد که یک روزی سیگار بکشد. ولی در مورد آقامرتضی این امر کاملاً غیرممکن بود. چون اراده‌اش از اراده‌ی حق ناشی می‌شد."(2)
نقل دیگر به این صورت است که وقتی از شهید آوینی درباره دلیل ترک سیگار سؤال می کنند، می گوید: "شنیدم که امام زمان همه جا حاضر است؛ من پیش پدرم سیگار نمی کشم و بیرون میروم . حالا که فهمیدم امام زمان حاضر و ناظر است، گفتم کجا بروم که ایشان نباشند. دیدم هر جا بروم ایشان هستند؛ پس ترکش کردم".(3)

اگر خواهی که یابی قرب درگاه
حضوری می طلب در گاه و بی گاه

اگر خواهی مراد خویش حاصل
ز یاد حق مشو یک لحظه غافل

...

گرت حفظ ادب باشد مع الله
شوی از سر ّ سرّ خویش آگاه

بر آن می باش تا با او زنی دم
چه می گویی سخن از بیش و از کم

لبانت را گشا تنها به یادش
هر آنچه جز به یادش ده به بادش(3)

واقعاً چه جالب و به جا شد این بیت آخر. جا داره یه هنرمند پوستر طراحی کنه و این شعر رو بذاره کنار تصویر کسی که با برداشتن سیگار از گوشه لبش، آن را به سمت باد پرتاب می کند و با مشغول شدن به یاد خدا، به رهایی واقعی می رسد.

پی نوشت:
1- پاسخ‌های حجت الاسلام پناهیان به پرسش‌های مهم در مورد خانواده
2- سایت تبیان - قسمتی از مصاحبه با همسر شهید آوینی
3- به نقل از وبلاگ موعود
4- آیت الله حسن زاده آملی- رساله ای در مقدمه کتاب مفتاح الفلاح شیخ بهایی

منتشر شده در عمارنامه، انقلاب نیوز، حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان

نکاتی درباره آب سالم(5)

چندی قبل مطلبی در یک نشریه دانشجویی دیدم که مربوط بود به خبر دروغ 4 سال قبل برخی شبکه های اجتماعی بیگانه در خصوص سرطانزایی بطری های آب معدنی ایرانی که ادعا می شد از سوی جمهوری اسلامی برای نیروهای ناتو در افغانستان ارسال شده است:

و وقتی به طرق مختلف از آن ها سند و مدرک و مرجع خبر را مطالبه کردم، آن ها به جای معرفی منابع اصلی خبر، فرمودند: "ظاهراً شما کارخونه آب معدنی دارید که آنقدر ناراحت شدید ... میتونید در این باره تحقیقیات بیشتری کنید تا سندیتش براتون به اثبات برسه"!!! و در شماره بعدی آن نشریه نیز به جای ارائه مستندات خود، فقط ادعا می کردند که ما سند داریم: +

به هر حال انتشار مجدد آن شایعه فرصتی شد که قسمت پنجم و ششم سلسله مقالات "نکاتی درباره آب سالم" را به این موضوع اختصاص دهم:

قسمت پنجم: آیا آب معدنی های بطری شده سرطان زاست؟

نگرانی ها درباره کیفیت آب مصرفی و رواج برخی شایعات بی اساس و اظهار نظرات غیرکارشناسی از سوی افراد فاقد تخصص مرتبط، موجب تردید برخی مردم نسبت به سلامت آب لوله کشی و افزایش مصرف بطری های موسوم به آب معدنی شده است؛ اما استفاده از این فراورده نیز ملاحظاتی دارد که نباید بی رویه مصرف شود ضمن اینکه برخی تردیدهای مطرح شده درباره سلامت مصرف آب معدنی های بطری شده جای تأمل دارد.

از جمله اینکه عده ای به خبر تأیید نشده 4 سال قبل سایت ها و شبکه های اجتماعی بیگانه استناد می کنند مبنی بر اینکه "بزرگترین محموله آب معدنی صادراتی ایران به نیروهای ناتو مستقر در افغانستان، به علت سرطان زا بودن برگشت داده شد"؛ و به این ترتیب ادعا می کنند که بطری های آب معدنی ایران آلوده به نیترات و آرسنیک است.(که البته نفس ادعای کمک ایران به نیروهای اشغالگر کشور همسایه جای تأمل دارد)

 عده ای نیز به ادعاهای برخی افراد فاقد تخصص مرتبط استناد می کنند که دلیل ماندگاری آب معدنی بطری شده را افزودن مواد نگهدارنده خطرناک و سرطان زا می دانند.

لذا در این شماره و شماره بعد به صورت اجمالی به بررسی این ادعاها و سایر احتمالات سرطانزایی آب مصرفی می پردازیم:

1.  قبل از هر چیز ذکر این نکته ضروری است که این آب های بسته بندی مانند دیگر محصولات خوراکی و آشامیدنی قبل از ورود به بازار در آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت از نظر استانداردهای لازم برای نوشیدن، تحت آزمایشهای متعددی قرار می گیرند و در صورت عدم تأیید آن ها مجوز تولید و فروش پیدا نمی کنند لذا قبل از خرید هر محصولی باید به برچسب وزارت بهداشت(دارای اطلاعات به زبان فارسی) روی محصول توجه کنید. البته این نظارت ها به قبل از مرحله تولید محدود نمی شود و پس از تولید نیز کارشناسان سازمان غذا و دارو و مراکز بهداشتی سراسر کشور به طور مستمر از کارخانجات تولیدی و فروشگاه های سطح عرضه اقدام به نمونه برداری از محصولات مختلف و ارسال به آزمایشگاه های مرجع می نمایند و  در صورت تخطی از استانداردها در فرایند تولید، نسبت به بازنگری در مجوز صادر شده، اقدام قانونی لازم و اطلاع رسانی اقدام می شود و چنانچه تخطی از استانداردها مربوط به مشکلات شرایط  نگهداری در سطح عرضه باشد، برخورد قانونی با فروشندگان صورت می گیرد.
علاوه بر این، محققان نیز بررسی هایی در این زمینه انجام می دهند که مطالعات متعدد روی انواع معروف و پرمصرف آب های معدنی و بطری شده در سطح شهرهای مختلف کشور نشان داده نمونه های انتخابی از لحاظ کیفیت شیمیایی از وضعیت خوبی برخوردار است و استانداردها و رهنمودهای لازم را برآورده می کند.
نکته قابل ذکر دیگر اینکه این آزمایشات توسط دستگاه های مجهز و منطبق بر روش های مرسوم و علمی متداول در سطح دنیا صورت می گیرد و اینچنین نیست که در کشور دیگری مقدار غیرمجاز آلاینده ای در بطری های آب معدنی تشخیص داده شود که متخصصان ایرانی در آزمایشگاه های داخل کشور قادر به تشخیص آن نباشند.

2.  برای جلوگیری از بروز هرگونه آلودگی میکروبی در آب معدنی، کلیه اقدامات احتیاطی روی کیفیت آن صورت می گیرد و تحت شرایط بهداشتی خاص بسته بندی می شود. در آب های آشامیدنی بسته بندی شده غیر از آب معدنی نیز از روش های فیزیکی(مانند دمای بالا، تاباندن اشعه uv و گذراندن از صافی) یا فرایندهای شیمیایی(مانند کلرزنی، ازن زنی و کربن زنی) استفاده می شود. هدف از گندزدایی آب، اکسید کردن مواد آلی، کاهش بو در آب و به حداقل رساندن وجود میکروارگانیسم های مضر برای سلامتی انسان می باشد و پیش از استفاده از یک نوع آب برای بسته بندی نیز کیفیت میکروبیولوژیکی و ترکیب شیمیایی آن تعیین می شود.
 در مورد آب های معدنی طبیعی، پالایش های مجاز در شرایطی انجام می گیرد که در میزان ترکیبات آب معدنی تغییر اساسی ایجاد نشود.
عملیات بسته بندی (مانند پرکردن ، و دربندی ظروف) نیز در یک منطقه بسته و تحت فشار  مثبت هوا انجام  می شود. سایر روش های پرکردن مانند سیستم های بسته و کاملاً جدا از سایر عملیات نیز می تواند مورد استفاده قرارگیرد تا بدین ترتیب آب از آلودگی محفوظ بماند.
قابل ذکر است تاریخ مصرف درج شده روی این بطری ها تا قبل از باز نمودن پلمب آن و به شرط نگهداری مناسب(در جای خنک و به دور از نور آفتاب) اعتبار دارد که این نکته همواره مورد تأکید کارشناسان بوده و کارخانجات نیز موظف به درج شرایط نگهداری روی این بطری ها هستند.

در قسمت بعدی - که إن شاءالله ابتدای نیمسال تحصیلی آینده منتشر می شود- به بررسی احتمال سرطانزایی برخی عناصر(از جمله آرسنیک، نیترات و فلوراید) در آب شرب خواهیم پرداخت. 

منابع مورد استفاده: 

1. مقالات ارائه شده در همایش های سالانه بهداشت محیط
2. استانداردهای شماره 6305،6694، 2441 و 2606 ، مربوط به ویژگی ها و آیین کار بهره برداری از آب آشامیدنی بسته بندی و آب معدنی طبیعی

همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی:

دریافت فایل PDF

نظم و بهداشت در سیره امام خمینی(ره)
به مناسبت سالگرد رحلت امام خمینی(ره)

چرا با این قیافه به دانشگاه می روی؟!

روزی از دانشگاه به خانه آمدم و در حالی که سرو وضع نامرتبی داشتم مستقیم خدمت امام رفتم. هم لباسم سیاه بود و هم کفشهایم خاکی. امام همانطور که در حیاط قدم می زدند، اخمی کردند و از من پرسیدند: "چرا با این قیافه به دانشگاه می روی؟"
من به شوخی گفتم : "در دانشگاه جمهوری اسلامیتان با وضعی بهتر از این نمی شود رفت"
امام گفتند: " تو دو گناه کردی. یکی اینکه ریاکار هستی و می خواهی بگویی که من آن قدر استطاعت مالی ندارم که یک جفت کفش بخرم، گناه دیگر تو بی نظمی است که خلاف شرع و قانون اسلامی است"
من گفتم: "اگر بخواهم با سر و وضع مرتب تری به دانشگاه بروم شاید از من ایراد بگیرند".
امام فرمودند:"اگر خواستند ایراد بگیرند، بگو خمینی گفته باید مرتب به دانشگاه بروی".

زهرا اشراقی (نوه امام)

حضور به موقع در درس

گاهی اوقات که شاگردها نامرتب یا دیر و زود به درس می آمدند و در امور زندگی بی نظم بودند، رنج می بردند و کراراً به مناسبتهایی این نکته را به شاگردان درس گوشزد می کردند که در دنیا کسانی می توانستند به جایی برسند و گلیم خود را از آب بیرون بکشند که در زندگی دارای نظم و انظباط بوده اند.

حجة الاسلام سید حمید روحانی 

نظم در کتاب ها و وسایل

گاهی که به اتاق امام می رفتم با اینکه انباشته از کتاب و کاغذ و یادداشت بود، مع ذالک هر کاغذ یا یادداشتی را می خواستند فورا پیدا می کردند. برای اینکه تمام آنها با نظم و در جای مخصوص به خود بود

دکتر محمد بروجردی

امام و بهداشت فردی

لباسهایشان همیشه تمیز و پاکیزه بود، هیچگاه در کف جورابهایشان اثری از کدورت چرک دیده نمی شد.....

امام و دستمال مخصوص ایشان

وقتی امام را بعد از سخنرانی مهم شان در بهشت زهرا با زحمت وارد آمبولانس کردیم ایشان در اثر ازدحام جمعیت مردم خیلی عرق کرده بودند. وقتی می خواستیم عرق ایشان را پاک کنیم قبول نکردند و با دستمالی که از جیبشان در آوردند خودشان پیشانیشان را خشک کردند.

دکتر حسین عارفی

امام و دمپایی های ایشان

امام دمپایی های مختلفی داشتند، یعنی پنج، شش جفت دمپایی داشتند. دمپایی اتاق، حیاط و دستشویی ایشان همگی جد بود. یک روز من گفتم: "شما می گویید ساده، در صورتی که شش هفت  دمپایی دارید اما ما یک جفت داریم"
گفتند: "شما یک جفت دارید یک سال می پوشید من هفت جفت دارم هفت سال می پوشم، اسراف نکردم. اما دمپایی که نوی آشپزخانه می پوشم با توی اتاق فرق می کند، شما هم همین کار را بکنید".

زهرا مصطفوی

بوی عطر
همیشه از چند متری اتاق امام، بوی عطر به مشام می رسید ...

زهرا اشراقی

همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی

نکاتی درباره آب سالم-4: ارتباط کیفیت آب با عارضه فشار خون بالا

با توجه به اینکه شعار امسال روز جهانی بهداشت با عنوان "فشار خون را جدی بگیریم" انتخاب شده است، در این قسمت به بررسی ارتباط کیفیت آب با عارضه بالا رفتن فشار خون می پردازیم.

نمک طعام از جمله مهمترین عوامل مرتبط با فشار خون ذکر شده است که متخصصان تغذیه توصیه می کنند با کاهش مصرف آن، فشار خون خود را کنترل نماییم. نمک خوراکی در واقع همان کلرور سدیم می باشد که عناصر تشکیل دهنده این ترکیب در آب مورد مصرف شرب نیز وجود دارد.

اثرات نمک بر فشار خون، خود به دلیل وجود عنصر سدیم در این ترکیب است. سدیم یکی از اجزای طبیعی منابع آب می باشد که غلظت آن در آب، تحت تأثیر مشخصات و ترکیبات موجود در لایه های خاک می باشد. معمولاً در مناطق کویری، غلظت سدیم در منابع آب بالا می باشد. در اثر آلودگی نیز ممکن است غلظت آن در آب افزایش یابد. مثلاً در مناطقی که زمستان ها برای کنترل یخبندان روی مسیر های رفت و آمد نمک می پاشند، این نمک ها توسط آب باران می تواند شسته شده و به داخل منابع آب راه پیدا کند. همچنین استفاده از رزین های کاتیونی و کاربرد روش های آهک-کربنات سدیم یا تعویض کننده های قلیایی برای سختی گیری آب نیز می تواند سبب افزایش غلظت سدیم در آب تصفیه شده شود(*).

بیشترین مقدار سدیم ورودی به بدن از طریق ادرار دفع می شود. ورود سدیم به بدن از طریق مصرف مواد غذایی به طور متوسط 90% و یا حتی در صد بیشتری از کل سدیم ورودی به بدن را شامل می شود. وجود سدیم در غلظت های بالا در آب می تواند سبب تولید مزه شوری شود. بالا بودن سدیم آب برای افراد مبتلا به بیماری های قلبی و کلیوی می تواند زیان آور باشد. حتی برخی مطالعات نشان داده است در جوامعی که میزان سدیم در آب بالا بوده، سبب افزایش فشار خون در افراد آن جامعه شده است.

سازمان بهداشت جهانی استانداردی برای سدیم از نظر بهداشتی وضع نکرده است ولی بر اساس تولید مزه در آب رقم 200 میلی گرم در لیتر را ارائه نموده است. برای بیماران رژیمی و افرادی که تحت رژیم غذایی با نمک محدود می باشند، غلظت سدیم در آب مصرفی شان از نظر استاندارد باید در حد 20 میلی گرم در لیتر باشد.
برای حذف سدیم از طریق نمک زدایی می توانیم از روش هایی نظیر فیلتر غشایی، اسمز معکوس، تقطیر و ... استفاده کنیم.

کلرور نیز از طریق حل شدن املاح خاک می تواند وارد منابع آب شود و یا در منابع آبی که در معرض تبخیر قرار دارند، غلظت کلرور در آب باقی مانده افزایش یابد. وجود کلرور در غلظت های بالا می تواند نشانه ای از آلودگی آب باشد. برداشت بی رویه از منابع آب نیز می تواند باعث شوری آب شود.

کلرور به تنهایی دارای اهمیت ناچیزی از نظر بهداشتی می باشد و حد مطلوب 250 و حداکثر مجاز 400 میلی گرم در لیتر که به عنوان استاندارد برای کلرور ارائه شده است بر مبنای خاصیت بیماری زایی و حتی بر مبنای تولید مزه آن نیز نمی باشد زیرا مزه شوری آن در برخی موارد در غلظت های 500 و یا حتی 1000 میلی گرم در لیتر احساس می شود.

با وجود اینکه کلرورها معمولاً برای سلامتی انسان مضر نمی باشند ولی مقدار نمک معمولی یا کلرور سدیم برای بیماران قلبی و کلیوی باید محدود شود. گرچه میزان دریافت نمک از آب آشامیدنی در مقایسه با نمک مواد غذایی بسیار کمتر است و کمتر از 2% کل کلرور ورودی به بدن از طریق مصرف آب می باشد، ولی با وجود این کوشش می شود که غلظت کلرور در آب مصرفی پایین نگه داشته شود. چرا که غلظت زیاد کلرور در آب می تواند باعث خورندگی شدید منابع آب شود؛ به همین دلیل است که معمولاً آب دریا روی فلزات، دارای خاصیت خورندگی شدید می باشد. البته کلرور کلسیم و منیزیم بیشتر خورنده است و کلرور سدیم زیاد خورنده نیست. برای حذف کلرور از آب می توان از روش های نمک زدایی استفاده نمود و فرایندهای تصفیه متداول تأثیری در حذف کلرور ندارد.

پی نوشت:
*- برای جلوگیری از ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی، مقدار مناسب سختی در آب برای انسان لازم است؛ لذا در سیستم های آب شهری نیازی به حذف کامل سختی نیست اما در مصارف صنعتی در برخی صنایع ممکن است نیاز به آبی داشته باشیم که املاح محلول آن خیلی کم باشد؛ درخصوص ارتباط بین سختی آب و کاهش بیماری های قلبی و عروقی، در قسمت اول توضیحاتی در این زمینه داده شد.

منابع مورد استفاده:
1- جزوه درسی کیفیت آب و بهسازی رودخانه-دکتر محمدباقر میران زاده-عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان
2- کتاب اصول کیفیت و تصفیه آب و فاضلاب-دکتر محمد شریعت پناهی- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

فایل PDF همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی

چند سال قبل که رسانه ها به ماجرای شیرهای آلوده پرداختند، اظهار نظر بهت آوری از یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی دیدم که ایشان زحمتکش ترین حافظان سلامت مردم را متهم به کم کاری نمود و گفت: دلیل معدوم نشدن شیرهای میکروبی در ایستگاه‌های تجمیع شیر، کم‌کاری بعضی از کارشناسان بهداشت محیط است.

چند روز قبل به محض اینکه متوجه شدم قرار است یکی دیگر از اعضاء این کمیسیون(دکتر زاکانی) برای تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به دانشگاه محل کارم بیاید، سریع دست به قلم شدم و نامه ای با مضمون ذیل نوشتم تا ایشان به دست دکتر شهریاری برساند:

جناب آقای دکتر شهریاری
عضو محترم کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی

با سلام و احترام
اینجانب یک کارشناس بهداشت محیط هستم که با وجود اینکه تنها 2 سال طرح خدمت خود را در مراکز بهداشتی تحت پوشش وزارت بهداشت کار کردم و در حال حاضر فعالیتی در خصوص نظارت در سطح عرضه(جز در داخل دانشگاه) ندارم اما چند سال قبل اظهار نظری را به نقل ار جنابعالی در سایت های مختلف خواندم که بسیار شگفت زده و متأثر شدم.

شما کارشناسان بهداشت محیط را متهم به کم کاری در فعالیت های نظارتی شان نمودید در حالی که از یک نماینده در مسند قانون گذاری توقع این بود که به جای این اتهام زنی، استعلام می کردید تا متوجه می شدید این کارشناسان خدوم چه مشکلاتی برای اعمال نظارت مؤثر دارند.

آیا قوانین تعزیراتی موجود واقعاً بازدارنده است؟

چطور جریمه های راهنمایی و رانندگی به منظور در بر داشتن اثر بازدارندگی چندین برابر می شود اما فکر اساسی برای بازدارندگی از تخلفات بهداشتی نمی شود؟

این کارشناسان مراحل بسیاری را طی می کنند تا متخلف به دادگاه معرفی شود اما پس از حضور متخلف در دادگاه با یک جریمه بسیار اندک برمی گردد و به فعالیت های خود و تخلفات بهداشتی ادامه می دهد؛ و فقط دادگاه ویژه مواد غذایی است که جریمه های سنگینی را اعمال می کند ولی در مواردی که می توان پرونده را به این دادگاه ارجاع داد آنقدر پروسه ارتکاب تخلف تا برخورد، طولانی است که می شود مصداق "نوشدارو پس از مرگ سهراب" نه مانند جریمه های راهنمایی و رانندگی که "تخلف همان و جریمه شدن و اعمال قانون همان"

آیا کارشناسان بهداشت محیط همانند مأموران راهنمایی و رانندگی اختیار و قدرت کافی برای اعمال نظارت های بهداشتی دارند یا این کمبودهای قانونی را که شما باید مرتفع کنید، با فداکاری و از جان گذشتگی شان جبران می کنند؟

راستی آقای دکتر شهریاری! طرح پلیس بهداشت در مجلس شورای اسلامی به کجا انجامید؟
آیا طرح بازدارنده مؤثرتر دیگری جای آن پیشنهاد شد؟

نقد هفته نامه سلامت(7)
در صفحه زیبایی شماره 398 هفته نامه سلامت، مصاحبه ای با یک متخصص پوست در خصوص بررسی ادعای شرکت های فروش سردوشی دارای عصاره لیمو و ویتامینC انجام و سعی شده است در جای جای مصاحبه به خوانندگان اطمینان داده شود که مقدار کلر موجود در آب شبکه های آبرسانی تحت نظارت شرکت های آب و فاضلاب کنترل شده است و این مقدار نیز هیچ آسیبی برای سلامت پوست و مو ایجاد نمی کند؛ و حتی تأکید شده است:" مقدار کلر موجود در آب استخرها کمتر از آن است که به پوست و مو آسیب بزند و اگر هم میزان آن بیشتر از حد استاندارد باشد، چون استفاده از آن محدود است، مشکلی ایجاد نمی‌کند" و در ادامه تنها استثنایی که در خصوص آسیب کلر بر سلامت پوست و مو ذکر می شود این است که"مگر آنکه مواجهه فرد با چنین آبی طولانی باشد و بعد از شنا، موها را با شامپو و پوست را با صابون نشوید"

اما نکته جالب توجه این است که ایشان در پاسخ به سؤال انتهایی هفته نامه سلامت، آنجا که خبرنگار می پرسد: "برای داشتن موهای شاداب، شستشوی آن با چه آبی مناسب است؟" در تناقضی آشکار تمام تلاش خود را در ایجاد این اطمینان به خوانندگان هدر می دهد و می گوید: "بهتر است بعد از حمام موی سر را با آب بدون کلر و با شامپوی مناسب شست و آبکشی کرد..."!

عجب! اگر کلر موجود در شبکه های آبرسانی هیچ آسیبی برای سلامت پوست و مو ایجاد نمی کند، پس چرا بهتر است بعد از حمام، موی سر را با آب بدون کلر بشوییم؟! و لابد یکی از راه های شستشوی موی سر با آب بدون کلر، استفاده از همین سردوشی های حذف کلر است که در طول مصاحبه به تفصیل در رد لزوم استفاده از آن ها سخن گفته شد!

و اگر تأکیدی بر استفاده از این سردوشی ها نباشد، چه راه حل دیگری برای تهیه و به کار بردن آب بدون کلر برای مردم وجود دارد که اطمینان بر سلامت آن وجود داشته باشد؟

آیا مردم باید طبق توصیه افراد ناآگاه و بی اطلاع از مزایای کلر در سالم سازی آب، گالن های آب تهیه شده از چشمه و قنات را با خود به حمام و استخر ببرند و برای شستشو و آبکشی نهایی از آن استفاده کنند؟ آیا عمل به این توصیه مشقُّت بار برای عموم مردم امکان پذیر است و آیا اصولاً اطمینان از سلامت مصرف چنین آبی وجود دارد؟
البته اینگونه شرکت های فروش انواع فیلترهای آب برای ذکر مضرات کلر موجود در آب ضمن مبالغه در خصوص عوارض آن برای پوست و مو، به برخی تحقیقات (از جمله تحقیق منتشر شده از سوی مجله بهداشت همگانی آمریکا در سال 1992) در خصوص اثرات سرطان زایی ناشی از دوش گرفتن در آب کلرزده نیز اشاره می کنند که آن هم جای بحث و تأمل دارد و إن شاءالله در ادامه سلسله مقالات "نکاتی درباره آب سالم" به آن اشاره خواهم کرد.

منتشر شده در  عمارنامه، خبرنامه دانشجویان ایران، عرش نیوز، خبر فارسی 

بازتاب این یادداشت در هفته نامه سلامت

قسمت سوم: آیا کلر باقی مانده آب می تواند عوارضی برای پوست و مو ایجاد کند؟

در شماره قبل گفتیم برای ضدعفونی و گندزدایی  آب به منظور رفع آلودگی های میکروبی از ترکیبات کلر استفاده می کنند. برخی شرکت های تجاری برای فروش محصولاتی نظیر آب شیرین کن، انواع فیلتر های آب و همچنین سردوشی های ویتامین C در تبلیغات خود ضمن اشاره به لزوم حذف این ترکیبات در نقطه مصرف، کلر موجود در آب را عامل اصلی ریزش مو و خشک و حساس شدن پوست بدن می‌دانند. گرچه کلر ممکن است باعث خشک‌شدن، خارش و اگزما شود ولی میزان این آسیب به مقدار کلر بستگی دارد که اشاره کردیم مراکز بهداشتی و شرکت آب و فاضلاب همواره این میزان را کنترل می‌کنند که از محدوده مجاز فراتر نرود.

حتی مقدار کلر موجود در آب استخرها نیز کمتر از آن است که به پوست و مو آسیب بزند و اگر هم میزان آن بیشتر از حد استاندارد باشد، چون استفاده از آن محدود است، مشکلی ایجاد نمی‌کند مگر آنکه مواجهه فرد با چنین آبی طولانی باشد و بعد از شنا، موها را با شامپو و پوست را با صابون نشوید. در این حالت ماندن کلر در سطح پوست سر و بدن باعث ایجاد خارش، اگزما و تحریک و قرمزی پوست خواهد شد که البته می توان با استحمام و استفاده از شامپوی مناسب با PH متعادل قبل و پس از شنا و همچنین استفاده از کلاه های مخصوص حین شنا از اینگونه آسیب های احتمالی جلوگیری نمود. استحمام قبل از شنا از آن جهت در جلوگیری از آسیب کلر به مو مؤثر است که وقتی موها از آب اشباع می شوند، جذب مواد شیمیایی به آن ها کمتر خواهد شد.

در هر حال کلر آب باعث آسیب به ریشه و ریزش مو نمی‌شود ولی ممکن است ساقه را تحت تاثیر قرار دهد و حالت مو را نامناسب کند.

طبق نظر متخصصان پوست و مو، ریزش مو تا 80 درصد به وراثت مربوط است اما محیط نیز در آن بی‌تاثیر نیست.‌ گرد و غبار و آلودگی آب و هوا و‌ آب‌های سنگین که کلسیم بالایی دارند، می‌توانند باعث ریزش مو شوند. استرس و رژیم غذایی نامناسب نیز در این زمینه تاثیر دارد.

ادعای دیگری که عرضه کنندگان محصولات مجهز به فرایند حذف کلر از آب مصرفی مطرح می کنند، از بین رفتن شوره سر با استفاده از این محصولات است. این در حالی است که طبق نظر متخصصان مربوط، شوره سر در دو حالت ایجاد می‌شود: ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند اگزما یا درماتیت سبوروییک که عامل آنها قارچ است و دوم به خاطر شستشوی بد و ناکافی موها و نوع شامپو؛ بنابراین این محصولات نمی‌توانند در حل این مشکل تأثیر داشته باشند.

نگرانی دیگر از جانب کسانی ابراز می شود که با تغییر مکان از شهر محل زندگی خود به شهر دیگری برای تحصیل و یا سربازی، با عارضه ریزش مو مواجه می شوند و ادعا می کنند این عارضه ناشی از تفاوت ترکیبات آب مصرفی محل زندگی با آب شهری است که به آن مهاجرت کرده اند اما با توجه به اینکه معمولاً سن شروع دوران دانشجویی و یا خدمت سربازی مصادف است با شروع دوره ریزش مو در افراد مستعد از نظر ژنتیکی و ارثی، این امر نمی تواند ارتباطی با کیفیت آب مصرفی داشته باشد. البته اگر سموم و یا فلزات سنگینی در آب وجود داشته باشد ممکن است باعث ریزش مو شود اما آب آشامیدنی که در شهرها به صورت تصفیه شده در نواحی مختلف کشور در اختیار مردم قرار دارد عاری از اینگونه ترکیبات می باشد.

این افراد معمولاً با دوری از خانواده و محل سکونت اصلی شان دچار استرس می شوند و این استرس و همچنین مشغله های دوران دانشجویی و یا محدودیت های دوران سربازی موجب تغییر رژیم غذایی و کاهش دریافت پروتئین، ویتامین ها، عناصر معدنی و سایر ریز مغذی های لازم برای حفظ و ارتقاء سلامت می شود که این عامل می تواند بر تغذیه و رشد مو نیز تأثیر منفی بگذارد.

بنابراین به احتمال زیاد علت ریزش مو در اثر این نقل مکان ها، به دلیل استرس ناشی از مهاجرت، تغییر رژیم غذایی، کمبود دریافت ریزمغذی ها و در نهایت به دلیل شرایط سنی است که فرد در آن قرار دارد؛ به هر حال ریزش مو به طور طبیعی از یک محدوده سنی شروع می شود و به نظر نمی رسد ریزش مو بر اثر تفاوت ترکیبات معمول آب مصرفی در نواحی مختلف، پایه علمی و منطقی داشته باشد.

منابع مورد استفاده:

1. مصاحبه هفته نامه سلامت با دکتر امیر هوشنگ احسانی، متخصص پوست
2. مصاحبه هفته نامه سلامت با دکتر محمدعلی نیل فروش زاده، متخصص پوست و رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی
3. گفتگوی رادیو سلامت با دکتر کامران جزایری، متخصص پوست، مو و زیبایی

جهت مطالعه بیشتر:

1. فایل تصویری پاسخ دکتر مسعود کیمیاگر(متخصص تغذیه) به سؤال دانشجویان ساکن خوابگاه و شکایت از ریزش مو به دلیل کیفیت آب
2. در لینک "بهداشت فردی، محیط و لوازم بهداشتی و آرایشی" مطالب متنوعی درباره سلامت و بهداشت پوست و مو قرار خواهم داد.
   
   

دریافت فایل PDF

به بهانه روز بهداشت محیط:

ارتباط برای آموزش، و نه کنترل با دوربین مدار بسته

آموزش برای سلامت، و نه کمین برای جریمه

اجرای قانون پس از توجیه مشفقانه و نه چسباندن قبض جریمه بدون تفهیم اتهام

جریمه، آخرین حربه و نه اولین لقمه

هدف: ایجاد دلبستگی به قانون و نه دلزدگی از قانون

نتیجه: ارتقاء سلامت و نه اعصاب ناراحت

11 اسفند، روز ملی بهداشت محیط مبارک