برنامه آموزش ضمن خدمت کارکنان با موضوع "تدابیر طب سنتی در روزه داری" با استقبال گسترده  کارکنان دانشگاه برگزار شد.

در این مراسم که از سوی اداره بهداشت و درمان دانشجویی و با همکاری پایگاه بسیج کارکنان و ادراه کل بودجه، تشکیلات و آموزش کارکنان و در آمفی تئاتر دانشکده علوم انسانی برگزار شد، در ابتدا همایون سلحشور فرد، کارشناس اداره بهداشت و درمان دانشجویی در مقدمه ای کوتاه به اهمیت بند 12 از سیاست های کلی سلامت ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری و دغدغه معظم له در خصوص "بازشناسی، تبیین، ترویج، توسعه و نهادینه نمودن طب سنتی ایران" اشاره نمود و در ادامه دکتر سید مهدی میرغضنفری عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش و رییس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران با تقدیر از دانشگاه شاهد به خاطر پرداختن به یکی از دغدغه های مهم مقام معظم رهبری در حوزه سلامت،  مباحث مبسوطی را در خصوص تعریف و کارکردهای طب سنتی ایران در حفظ و بازیابی سلامت افراد و تدابیر لازم برای روزه داری در ماه مبارک رمضان بیان نمود.

فضیلت گرسنگی کشیدن در روایات

ایشان در آغاز به بیان اهمیت تدابیر طب سنتی ایران در حل مشکلات روزه داری پرداخت و احادیثی را از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) و به نقل از دانش نامه احادیث پزشکی(نوشته حجة الاسلام ری شهری) در فضیلت تحمّل گرسنگی بازگو نمود، از جمله اینکه:

* بالاترین جایگاه شما نزد خداوند آن کسی است که بیش از همه گرسنگی می کشد و بیش از همه می اندیشد؛ منفورترین افراد پرخور، پرخواب و پرآشام است.

* پیوسته کوبه در بهشت را بزنید تا برایتان باز شود، سؤال شد چگونه؟ فرمودند با گرسنگی و تشنگی

* شیطان در درون آدمیزاد بسان خون جریان می یابد، گذرگاههای او را با گرسنگی تنگ کنید.

و سپس اظهار داشت که در طب هم گرسنگی کشیدن (البته در حد اعتدال) جایگاه به خصوصی دارد.

 احیاء طب قدیم، عامل مؤثر در اصلاح سبک زندگی

وی در ادامه با بیان سفارش مقام معظم رهبری به اصلاح سبک زندگی، احیاء طب قدیم را عامل مؤثری در اصلاح سبک زندگی دانست که حتی مجامع بین المللی -از جمله سازمان بهداشت جهانی- نیز به آن توجه دارند.

 ایشان وجود انسان را طبق نظر حکمای طب سنتی دارای دو بعد جسمانی و نفسانی توصیف نمود و اظهار داشت: بعد نفسانی، نقش مدیر داخلی را در وجود انسان دارد که مجموعه افعال و حالات انسان را تدبیر می کند و لذا به آن قوّه مدبّره نیز می گویند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه سخنان خود را با تشریح مزاج های گوناگون گرمی، سردی، تری و خشکی و ذکر علائم هر کدام از آن ها(از جمله عادات غذایی، احوالات درونی، وضعیت خواب و ...) ادامه داد و لزوم اصلاح سبک زندگی بر این اساس تحت عنوان تدبیر بالأغذیه را یادآور شد و گفت: مراتب درمان ابتدا شامل پرهیز، اصلاح سبک زندگی و تدبیر با غذاهاست که روزه داری تمرین بزرگی در این زمینه است و پس از آن در مرحله دوم، تدبیر با دارو(تدبیر بالأدویه) که در وهله اول داروهای مفرده(مثلاً مصرف گل گاو زبان یا خاک شی) و در ادامه اگر لازم شد داروهای مرکبه(مثلاً یک معجون یا کپسول گیاهی) در این زمینه کاربرد دارد و مرحله سوم نیز شامل اعمال دستی (تدبیر بالید) مثل ماساژ، حجامت، فصد و ... می شود.

ایشان در ادامه عامل چاقی را از نظر طب سنتی، رطوبت دانست و به لزوم توجه به مزاج های افراد در تعامل با یکدیگر در زندگی مشترک اشاره نمود و یادآور شد: انتظاری که از افراد گرم مزاج داریم نباید از افراد با مزاج سرد داشته باشیم و برعکس؛ چرا که این افراد از نظر جثّه (چاقی یا لاغری)، کیفیت خواب، حالات روانی و ... با یکدیگر تفاوت دارند.

دکتر میرغضنفری همچنین نکات ذیل را مورد تأکید قرار داد و گفت:

فصل تابستان و روزه داری برای افراد با مزاج گرم و خشک سخت تر از سایرین است که باید با مصرف سردیجاتی چون کاهو، خاک شی، پرهیز از گرمی جات و سرخ کردنی ها بهتر می شود و خواب و تمرکز خود را بهبود ببخشد

همه مزاج ها خوبند، به شرطی که بدانند چگونه زندگی کنند و غذاهای موافق با مزاج خود را مصرف کنند.

هر مزاجی که داریم باید در آن مزاج دارای عملکردهای بدنی سالم باشیم

همه افراد با همه مزاج ها می توانند سالم باشند

 اهمیت توجه به مزاج ها در امر درمان

وی به بیان روایتی از امام صادق(علیه السلام) استدلال نمود که در پاسخ به یک طبیب هندی در نزد منصور، فرمود: «گرمی را به سردی و سردی را به گرمی و همچنین خشکی را به تری و تری را به خشکی باید درمان کرد و جد ما فرمود معده خانه همه دردهاست و پرهیز سر منشأ همه درمان هاست.»

رییس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران تأکید کرد که ما عادت شخص را محترم می شماریم و اگر هم عادت بد است به صورت دفعی قطع نمی کنیم؛ تجربه هم نشان داده که درمان با گرمی و سردی خیلی مؤثر و ساده است.

ایشان همچنین خاطرنشان ساخت که تشخیص مزاج گاهی می تواند ساده باشد و گاهی نیز ممکن است دشوار باشد، و در ادامه حداقل ده علامت در تشخیص آن ها را مد نظر قرار داد که شامل محل لمس، چاقی و یا لاغری، رنگ پوست، میزان جنب و جوش، کیفیت نبض و فشار خون، میزان و کیفیت دفعیات از بدن، میزان و کیفیت خواب، حالات نفسانی و روحی و روانی، اعضاء بدن و انفعال از محیط می باشد.

وی همچنین تأکید کرد: علاوه بر خوردنی ها، هر جسم و حالت و پدیده ای در جهان هستی دارای مزاج است(مانند حیوانات، سنین مختلف عمر، فصول مختلف، اعضای مختلف بدن، مزه ها و طعم ها، اقلیم ها و ... ) که باید مورد توجه قرار گیرند؛ از جمله اینکه مثلاً افراد مسن که مزاج سرد بر آن ها غالب است، نباید در مصرف سردی جات(مانند ماست، کاهو و ... ) افراط نمایند؛ و یا اینکه یک فرد جوان، آن هم در فصل گرم نباید کباب و انواع سرخ کردنی را زیاد مصرف کند. این امر می تواند منجر به مشکلاتی چون جوش زدن، زودرنجی و عصبانیت، بلوغ زودرس و ... شود؛ ایشان به تدابیر روزه داری در این زمینه نیز اشاره نمود و گفت: در فصل تابستان و به خصوص در وعده سحری نباید نمک زیادی به غذا بزنید. بلکه توصیه می شود خیار پوست کنده و بدون نمک میل کنید. همچنین افزودن ادویه جات -که دارای مزاج گرم و خشک می باشند- به غذا نیز در وعده سحری مناسب نمی باشد. بلکه افزودن آبلیمو، آبغوره، سرکه رقیق شده به خصوص برای افراد گرم مزاج مناسب است.

 اهمیت توجه به مزاج ها در تغذیه

این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به آیه شریفه «فلینظر الإنسان الی طعامه» تأکید کرد که لازم است انسان به طعامش دقت و توجه کند. آیا هر غذای حلالی برای انسان مجاز است؟ بنابراین افراد باید در مصرف غذاها (حتی غذاهای مورد تأکید قرآن، مانند عسل) مزاج خود را در نظر بگیرند. انسان ها از نظر مزاج با یکدیگر فرق دارند، لذا غذاهای مورد نیاز آن ها نیز متفاوت است.

اگر غذای خوب بخورید(به این معنی که در انتخاب نوع غذا مزاج خود را در نظر بگیرید) و خوب غذا بخورید(یعنی مثلاً هضم خوبی داشته باشید، تند تند غذا نخورید، همراه غذا آب نخورید) اخلاط سالمی خواهید داشت و سلول ها غذای سالمی دریافت خواهند کرد و به دنبال آن مشاهده خواهیم کرد که عوارضی چون جوش، ریزش مو، لک های پوستی و همچنین ضعف در روزه داری رو به بهبودی خواهد رفت. لذا مثلاً برای درمان جوش های صورت، مهمتر از روی آوردن به انواع کرم ها و داروها، توجه به اصلاح سبک غذا خوردن باید مورد توجه قرار گیرد.

رییس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران در ادامه تأکید کرد: روزه داری تمرین پرهیز است که سرمنشأ همه داروهاست. و اینکه می بینید در این ماه بیماری ها و عوارض در برخی تشدید می شود به دلیل این است که متأسفانه تدابیر این ماه برای روزه داری رعایت نمی شود.

دکتر میرغضنفری همچنین خاطرنشان ساخت: همیشه باید بین ورود مواد غذایی، مصرف و دفعشان تناسب وجود داشته باشد. مثلاً مشکل چاقی به دلیل ورودی بیش از نیاز و عدم ورزش است. لذا مصرف کم و ورودی زیاد منجر به چاقی و تجمع مواد زائد در بدن و به دنبال آن گرفتگی عروق، سنگ کلیه، لک های پوستی و ... می شود. و روزه فرصتی برای پاکسازی بدن از مواد زائد است.

 ستّه ضروریه: 6 اصل اساسی در تحقق سلامتی و درمان

ایشان اصلاح سبک زندگی را به عنوان قدم اول سلامتی و درمان مورد تأکید قرار داد و آن را منوط به رعایت 6 اصل (تحت عنوان ستّه ضروریه) دانست و در ادامه به شرح ذیل این اصول را با ذکر توضیحاتی برشمرد:

1- محیط(آب و هوا) خوب

 2- انتخاب خوردنی ها و نوشیدنی های مناسب و طبیعی؛ باید توجه داشت که سرخ کردنی ها نباید زیاد مصرف شوند چرا که هضم غذا را سخت تر می کند، مزاج را به سمت گرمی زیاد می برد. بهترین شکل غذا عبارت است از آب پز، پختن و کبابی؛ همچنین نوشیدنی ها نیز باید موافق مزاج باشد. مثلاً اگر مزاج گرم است باید نوشیدنی های ترش (نظیر آب آلبالو، آب زرشک) را مصرف نمود.

به جای تهیه سوسیس و کالباس، کنسروجات و انواع سس ها و اغذیه بسته بندی بهتر است غذای طبیعی و تازه را استفاده نمود. مثلاً به جای مصرف انواع گوشت های بسته بندی شده بهتر است گوشت تازه را از قصابی ها تهیه نماییم. همچنین مصرف برنج ایرانی، نان های سنتی به جای انواع فانتزی. انتخاب غذاهای ارگانیک، میوه هایی که سم نخورده اند نیز مورد تأکید می باشد.

 3-فعالیت های بدنی و ورزش(البته به معنی ورزش منظم و دائم به صورتی که حرارت بدن و تپش قلب بالا رود) که نقش مهمی در دفع مواد زائد از بدن دارد و این تدبیر برای مزاج های تر واجب تر است. ابوعلی سینا هم اولین اصل سلامتی را ورزش می داند و سپس تدبیر غذا

 4-خواب و بیداری و سکون و آرامش به وقت خود؛ نظیر تنظیم ساعات خواب مناسب، یا مثلاً در فصل تابستان بیشتر توصیه به سکون و آرامش است، لذا فعالیت های بدنی و ورزش شدید در این فصل توصیه نمی شود مگر در صبح زود و یا انجام ورزش ها ی خنکی مانند شنا

خواب در طول روز نیز از نظر طب سنتی مردود است مگر اینکه کوتاه (و اصطلاحاً چرت) باشد. بهترین زمان خواب حدود 10 شب تا 4 صبح می باشد. و هچنین تدابیر لازم برای بستر خواب، فاصله خواب از زمان غذا خوردن؛

در روزه داری هم باید فاصله افطار تا زمان خواب 3 ساعت فاصله باشد و پس از سحری خوردن نیز بهتر است نخوابیم و حداقل نیم تا یک ساعت پس از صرف سحری بیدار بمانیم

جزو تدابیر خواب این است که هیچ وقت بدون روانداز نخوابید ولو به یک پارچه سبک نخی(به خصوص در محل پهلوها و شکم) که این امر برای افراد سرد مزاج واجب تر است(چرا که مزاج خواب نیز سرد است). برای شخص گرم مزاج نیز خوابیردن در محل گرم دشوار است.

 5- استفراغ(فراغت بدن از مواد زائد) و احتباس(ماندن مواد مفید در بدن)؛ به عنوان مثال عطسه عامل مؤثری در پاکسازی مغز محسوب می شود. لذا مستحب است کسی که عطسه می کند به او گفته شود «یرحمکم الله». عطسه در اواخر مریضی نشانه نزدیک شدن زمان بهبودی می باشد. لذا در طب سنتی برخی افراد را با وادار نمودن آنان به عطسه کردن از طریق ادویه جات (البته با در نظر گرفتن نوع مزاجشان) و یا استعمال انفیه مداوا می کنیم.

جلوی ادرار را نباید بگیریم و اگر احساس دفع نیز به فرد دست داد نباید اجابت مزاج را به تأخیر بیاندازد.

جلوی عطسه و سرفه را نیز نباید گرفت.

همچنین کیسه کشیدن به بدن به صورت ماهانه یا هفتگی در زدون پوسته ها و مواد زائد و باز شدن منافذ پوستی مؤثر است.

دم و بازدم طبیعی هم جزو استفراغات محسوب می شود.

پاکسازی و از جمله حجامت و خون دادن برای مزاج های رطوبتی مخصوصاً گرم و تر، مفید تر است؛ مصرف مسهل و ملین نیز برای این افراد مفید است.

یکی از فوائد حمام های قدیم به خصوص برای افراد با مزاج سرد و تر، تعریق بود که امروزه سونا ( به خصوص سونای خشک) چنین اثری دارد که نقش مؤثری در زدودن رطوبت زائد از طریق تعریق دارد. و برعکس استفاده از جکوزی آب سرد برای این افراد بسیار مضر است. همین طور که سونای بخار برای افراد با مزاج گرم و تر نامناسب است.

روزه رطوبت های زائد را -که ریشه بسیاری از مشکلات هستند-، دفع می کند(البته به شرطی که بین افطار و سحر تدابیر لازم را رعایت کند.)

 6- اعراض نفسانی؛ یعنی فرایندها و رخدادها و تغییرات روحی و روانی نظیر غم و شادی و هیجان و ... که هر کدام به جای خود مشکلی ندارد منتهی نباید عمیق شوند. مثل افراط در تماشای فیلم ها و یا خواندن رمان های غمگنانه و ترسناک که مزاج را به سمت سردی می برد. هر فرانید روانی یک مزاجی دارد. مثلاً هیجانات و شادی مزاجشان گرم است و مزاج فرد را به سمت گرمی می برد و زیادی آن موجب مرض است. غم و غصه و فکر و خیال هم مزاج فرد را به سمت سردی می برد.

لذا این 6 اصل باید در حد طبیعی باشد تا سلامتی ما در حد بهینه باشد و همچنین لازم است هر فرد با توجه به مزاج خود این 6 اصل را رعایت کند و تدابیر مربوط به مزاج خود را در غذا خوردن، خوابیدن، انتخاب نوع و میزان ورزش و ... و حتی نوع عطری که استعمال می کنند، رنگ لباس، رنگ اتاق، نوع فیلم هایی که می بینند و ... به کار برد.

 نکات کاربردی برای روزه داری

دکتر میرغضنفری در پایان چند نکته کاربردی تر برای روزه داری را نیز به شرح ذیل برشمرد:

1- آب سرد ننوشید 
از آنجایی که در روزه‌داری، معده گرم می‌شود، نباید هنگام افطار از آب سرد استفاده کرد، زیرا آب سرد وارد معده‌ای گرم و خشک می‌شود  و منجر به آسیب دیدن معده و نیز کبد (به دلیل مجاورت با معده) می‌گردد(مانند آب سردی که با ریخته شدن در یک ظرف شیشه‌ای داغ باعث شکستن و آسیب دیدن آن ظرف می‌شود). توصیه می‌شود از آب نیم‌گرم یا آب جوشیده و کمی خنک شده استفاده گردد و به صورت آرام آرام نیز نوشیده شود، زیرا معده در طی شبانه‌روز خالی بوده و مقداری کاهش حجم پیدا کرده و نباید به یکباره حجم زیادی از نوشیدنی و غذا را هنگام افطار وارد معده نماییم.

همچنین صبح ناشتا هم نباید آب(به خصوص آب سرد) نوشید.
 
2- روزه را با یک غذای سبک باز کنید
در ایام غیر روزه‌داری معمولا افراد از سه وعده غذایی استفاده می‌کنند. توصیه می‌شود در زمان افطار، روزه با یک غذای سبک باز شود، یعنی مقدار مختصری نوشیدنی با مشخصات فوق یا غذای سبک وارد معده شود تا معده مشغول هضم آن گردد و بعد با فاصله زمانی کمی از آن، شام مختصری میل شود، بنابراین باید توجه داشت که وعده سنگین و اساسی غذا، در بدو افطار مصرف نشود.
 
 3- شربت سکنجبین؛ یک نوشیدنی مناسب
توصیه می‌شود روزه را با شربت سکنجبین باز کنید (مخصوصاً برای افرادی که معده‌های گرم و مزاج‌های گرم دارند). سکنجبین از ترکیب توام با حرارت دادن سرکه، شکر و آب(به این ترتیب که ابتدا 3 واحد آب و 3 واحد شکر با هم مخلوط و جوشانده شود و سپس 1 واحد سرکه را به آن اضافه نمایید) به دست می‌آید. می‌‌توان به جای شکر، از عسل استفاده نمود (سکنجبین عسلی). این نوشیدنی مزاج متعادلی دارد و برای کاهش عطش و نیز برای آماده نمودن معده برای پذیرش غذای بعدی، بسیار مناسب است؛ به ویژه‌ برای افراد گرم‌مزاج که علائم حرارت دارند و نسبت به دیگران، احساس گرمای زیادتری دارند. این افراد نباید هنگام افطار با وجود تشنه بودن، مقدار زیادی آب خنک بنوشند و بهتر است از شربت سکنجبین تهیه شده با آب دمای اتاق و در حجم مناسب (در حد یک فنجان) استفاده نمایند.
 
4- پرهیز از غذاهای غلیظ برای افطار
برای افطار بهتر است از غذاهای غلیظ یا غذاهایی که هضم سخت دارند پرهیز شود، مثلاً باید از مصرف حلیم و همچنین بعضی از انواع آش که دارای لعاب و مقدار زیادی حبوبات، روغن، پیازداغ، نعناداغ، سیر سرخکرده و. . . می‌باشند، اجتناب کرد و یا در حجم خیلی کم از آنها میل نمود و یا آنها را به صورت سبک تهیه و مصرف نمود، مثلاً‌ آش‌های سبک بدون رشته که حاوی مقداری لپه، کمی برنج، کمی گوشت چرخکرده یا کمی گردن مرغ یا مختصری گوشت سینه مرغ و مقدار بیشتری سبزی می‌باشند و لعاب کمی دارند؛ بنابراین باید در هنگام افطار غذای حجیم خورده نشود، زیرا هم حجم معده کم شده و معده بیشتر در حال استراحت است و هم افراد باید برای سحر گرسنه شوند.
 
 5- راه‌های رفع یبوست
در هنگام روزه‌داری بروز یبوست شایع است. از راه‌های رفع آن می‌توان به پرهیز از گرمی‌جات، مواد غذایی شور و سرخکرده و نیز مصرف کاهو، خیار، آلو و انجیر خشک اشاره نمود. خیس نمودن حدود 5 عدد آلوبخارا همراه با 2 عدد انجیر خشک در یک فنجان آب از شب قبل و خوردن آن به هنگام سحر نیز راهکار مناسبی است. این امر برای اکثر مزاج‌ها مفید است، زیرا مزاج معتدلی دارد (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد است). مصرف یک لیوان شربت خاکشیر با سکنجبین یا برخی عرقیجات مانند کاسنی، شاه‌تره یا عرق کاهو نیز سودمند است. مصرف میوه‌جات نیز به ویژه بین افطار تا سحر توصیه می‌شود، البته میوه‌جات مدر (ادرارآور) مانند هندوانه بهتر است هنگام سحر خورده نشوند، چون ممکن است شخص به دلیل ادرار زیاد در اوایل روز دچار تشنگی گردد.
 
6- به هنگام سحر به این نکات توجه نمایید:
در وعده سحری، مصرف سالاد و مخصوصاً کاهو و خیار توصیه می‌شود، چون این مواد غذایی سرد و تر هستند و مزاج خنک دارند و دارای رطوبت نیز می‌باشند و در نتیجه از بروز تشنگی جلوگیری می‌کنند. باید توجه داشت که در هنگام وعده سحری از غذاهای با مزاج گرم مانند سرخکردنی‌ها، افزودنی‌هایی مثل فلفل و ادویه‌جات تند، چیپس‌ها، سس‌ها و مخصوصاً سس‌های تند، مواد خیلی تند و. . . استفاده نشود، زیرا هم حرارت بدن را بالا می‌برند و هم موجب تشنگی می‌شوند.
توصیه می‌شود خیار یا کاهو نیز در این وعده، بدون نمک میل شوند. مصرف کاهو نیز همراه با سکنجبین یا با مختصری آبغوره، آبلیموی تازه یا سرکه طبیعی انگور مفید است.
 
 7- روش نگهداری غذا برای وعده سحری
 اکثر افراد غذای سحری را شب هنگام تهیه نموده و در زمان سحر، آن را گرم و میل می‌‌نمایند. برای حفظ غذا تا زمان سحر، باید غذا را بعد از پخت، بدون برداشتن درِ ظرف، در محیط آشپزخانه (که خیلی گرم نباشد) بگذارند(البته به شرطی که در محیط خنک باشد و بیش از 4-3 ساعت تا سحر فاصله نباشد)؛ بنابراین بهتر است از قرار دادن غذا در یخچال و گرم نمودن مجدد آن در سحر جلوگیری شود، زیرا در این صورت، غذای مانده به حساب می‌آید.
 
8- ملین‌ها، مسهل‌ها و مدرها
کلیه ملین‌ها، مسهل‌ها و مدرها مثل چای بهتر است در هنگام افطار استفاده شوند، نه در هنگام سحر، مگر به مقدار کم، اما مصرف ملین‌های ضعیف در هنگام سحر مشکلی ایجاد نمی‌کند و می‌توانند برای جلوگیری از یبوست در هنگام روزه‌داری مورد استفاده قرار گیرند.
 
 9- فاصله بین غذا خوردن و خواب
فاصله بین افطار و شام تا خواب اهمیت زیادی دارد. فاصله غذا تا هنگام خواب باید خیلی کم نباشد و بسته به نوع غذا این فاصله متغیر است. مثلاً اگر غذا سنگین و دارای گوشت و نان باشد (که البته برای افطار خیلی توصیه نمی‌شود)، باید 3-2 ساعت تا خواب فاصله باشد و اگر غذا سبک باشد، 2-5/1 ساعت فاصله کافی است. در حقیقت، قاعده کلی این است که معده پر و سنگین نباشد و معده بعد از اینکه کمی سبک شد، شخص بخوابد. پس از خوردن سحری نیز طبق همین قاعده نباید بلافاصله فرد بخوابد بلکه بهتر است هم راستا با توصیه های دینی بین‌الطلوعین (1 تا 2 ساعت بعد از اذان صبح) بیدار باشد و در صورتی که خیلی خسته باشد، بعد از مختصری استراحت، بیدار شود و کار روزانه را شروع نماید، پس با شکم پر نخوابید (چه هنگام شب و چه هنگام سحر).
 
10- کلام پایانی 
همواره به یاد داشته باشید آنچه را در ایام معمول پزشکان منع یا توصیه نموده‌اند، در زمان روزه‌داری نیز باید رعایت شوند مثلاً افراد گرم‌مزاج نباید در مصرف مواد گرم (چه در ایام روزه‌داری و چه در سایر ایام)، زیاده‌روی نمایند و یا افراد سرد مزاج نباید در مصرف مواد سرد (مانند کاهو، ماست و یا دوغ) در تمام ایام افراط نمایند. با رعایت این موارد می‌توان دوران روزه‌داری راحت‌تری را سپری نمود و ضمن دستیابی به فواید معنوی، از سلامت جسم و روان نیز بهره برد.

 توزیع لوح فشرده با موضوع طب ایرانی و اسلامی

لازم به یادآوری است که در این برنامه یک لوح فشرده تدوین شده توسط اداره بهداشت و درمان دانشجویی شامل برگزیده ای از مباحث رادیویی و تلویزیونی با موضوع طب ایرانی و اسلامی (از جمله مباحث دکتر میرغضنفری در رادیو معارف) در بین همکاران توزیع گردید.

لینک همین گزارش در سایت دانشگاه

گزارش تصویری مراسم

دریافت فایل صوتی با حجم 21 مگابایت

 دریافت فایل صوتی با حجم 89 مگابایت