نقدی بر بیان احکام شرعی در مراسم نماز جمعه تهران

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

در یکی از برنامه‌های نماز جمعه تهران، بیان احکام شرعی پیش از خطبه ها به موضوع مصافحه در شرائط همه‌گیری بیماری کرونا اختصاص داشت و یک عالم دینی با ذکر مقدمه‌ای در خصوص احکام اولیه و ثانویه، اظهار داشت که علی‌رغم ثواب بسیاری که برای مصافحه در روایات برشمرده شده است، اما با توجه به خطر جانی دست دادن با یکدیگر در شرائط همه‌گیری بیماری، این استحباب برداشته می‌شود (1)

اما بیان حکم شرعی در هر موضوعی مستلزم شناخت کلیه جوانب آن موضوع است.

اگر یک پزشک به منظور پیشگیری از شیوع بیماری می‌گوید «با یکدیگر دست ندهید!» باید بداند فلسفه مصافحه چیست، چه آثار و برکاتی دارد و آیا احتمال انتقال بیماری از این طریق به اندازه‌ای هست که لازم باشد از منافع بی‌شمار اخلاقی، اجتماعی، روانی و حتی مادی آن صرف نظر کرد؟

و اگر یک عالم دینی می‌خواهد موضعش را در این باره مشخص کند باید به متخصصینی رجوع کند که ملاحظات مذکور را در توصیه‌هایشان رعایت کرده باشند.

وقتی با توجه به نتایج بررسی‌ها، احتمال انتقال بیماری کرونا از طریق سطوح بسیار ناچیز (2) و حداکثر 1% (3) عنوان شده است، چه دلیلی بر صدور حکم ثانویه به منظور پرهیز از مصافحه وجود دارد؟ آیا همان عالم دینی که از منزل به سمت مصلّی حرکت کرده، احتمال بروز حادثه و خطر جانی برایش وجود نداشته است؟

بر فرض هم که مصافحه خطری از نظر انتقال ویروس داشته باشد، ابتدا باید دید آیا راهی برای مصون ماندن از بیماری ضمن حفظ این سنت پسندیده وجود دارد یا خیر.

اگر قرار باشد ویروس کرونا از طریق مصافحه منتقل شود، این انتقال به صورت غیرمستقیم و زمانی است که دست آلوده با مخاط صورت تماس پیدا می‌کند؛ امّا آیا شما می‌توانید در طول روز با هیچ سطحی تماس نداشته باشید؟

همانطور که ما ناگریز از لمس سطوح مختلف هستیم، ناگزیر به حفظ سنت‌های پسندیده و رعایت مناسبات اجتماعی نیز هستیم؛ لذا به جای پاک کردن صورت مسأله می‌توان تأکید کرد تا زمانی که از بهداشت دست های خود مطمئن نشدید، مراقب تماس آن ها با مخاط صورت (چشم، دهان و بینی) باشید.

مسأله دیگری که برخی مطرح می کنند آن است که هنگام مصافحه، فاصله فیزیکی ایمن برای پیشگیری از سرایت ویروس از طریق دهان رعایت نمی شود؛ در پاسخ به این دغدغه نیز باید گفت که ما همواره به استفاده از ماسک و رعایت فاصله فیزیکی تأکید می کنیم و چند ثانیه دست دادن با یکدیگر نه تنها در حفظ این فاصله خللی ایجاد نمی کند ، بلکه می تواند به عنوان یک راهنما اندازه این فاصله را به اندازه دو دست از یکدیگر خاطرنشان سازد.

پی نوشت ها:

1.    12 آذر ماه 1400، مصلّای تهران
   
   
2. طبق اظهارات دکتر مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی ستاد مبارزه علیه کرونا، شبکه 3 سیما، برنامه طبیب
   
   
3.  طبق اظهارات دکتر باقری لنکرانی، وزیر اسبق بهداشت، شبکه افق سیما، برنامه جهان‌آرا، 2 اسفند ماه 1399

لینک یادداشت در هفته نامه سلامت - نسخه چاپی