در سال های اخیر برنامه های آموزش سلامت در رسانه ملّی رشد چشمیگیری از نظر کمّیت و کیفیت داشته است اما از نظر اتّخاذ استراتژی سلامت محور متأسفانه هنوز روی کرد جدّی در این زمینه مشاهده نمی شود.

گویا سود سرشار از آگهی های بازرگانی اجازه درک پیامدهای مُخرّب آن را به مسؤولان صدا و سیما را نمی دهد؛ گرچه آن ها دلخوش به این هستند که چند صد برنامه و چند صد هزار دقیقه را به برنامه های آموزش سلامت اختصاص داده اند ولی از درک این موضوع عمداً یا سهواً غافل هستند که چند ثانیه آگهی جذّاب تجاری چگونه تأثیر ساعت ها گفتگوی پزشکی و سلامت را خنثی و بی اثر می کند.

به عنوان مثال پزشکان و کارشناسان تغذیه در برنامه های گفتگوی تلویزیونی مرتب نسبت به رواج غذاهای حاضری و فست فودی هشدار می دهند و اخیراً هم مدتی است که متخصصان طب سنتی در برنامه های مختلف تلویزیونی شب و روز هشدار می دهند که انواع غذاهای لزج و خمیری که با پنیر پیتزا درست می شوند باعث غلضت خون، ضعف سیستم ایمنی بدن و انواع بیماری های قلبی، کلیوی، کبدی و ... می شود و از طرف دیگر در همین ایام می بینیم در یک آگهی جذّاب تجاری با نشان دادن صحنه کش آمدن یک پنیر پیتزا، «خوشمزّگی با کشش بالا» تبلیغ می شود!

این رفتارها و برنامه های متناقض سال هاست که مورد نقد متخصصان سلامت گرفته است اما با توجه به شرائط حاد دوران شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا، انتظار می رفت حداقل در این حوزه شاهد اصلاحات و هماهنگی بیشتری باشیم و از هر گونه رفتار و عملکرد متناقض پرهیز شود که متأسفانه هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است.

به عنوان مثال از حدود 10 روز مانده به شب یلدا، خبرنگارها در کوچه و خیابان یقیه مردم را می گیرند و آن ها را از برگزاری هر گونه دورهمی در شب یلدا می ترسانند و به همراه مسؤولان و متخصصان سلامت به مردم هشدار می دهند که مبادا شب یلدا دور هم جمع شوید!

آنگاه در همین حین، حدود یک هفته مانده به شب یلدا یک دور رهمی با عنوان جشنواره مستند به صورت زنده از رسانه ملّی پخش می شود که در آن شرکت کنندگان دور میزهای کوچک دایره ای جمع شده اند! آیا آن ها ژن های برتر هستند که کرونا نمی گیرند و مجازند دورهمی برگزار کنند؟ اگر می توان دور هم جمع شد و با رعایت تدابیری کرونا نگرفت، چرا مردم نباید شب یلدا را برگزار می کردند؟ چرا به نیازهای اقشار خاصی مثل هنرمندان و ورزشکاران و ... توجه می شود و تحت هر شرائطی و با هر وضعیت شیوع کرونا در کشور باید دورهمی ها و مسابقاتشان تمام و کمال برگزار شود اما به نیازهای روحی و روانی و لزوم حفظ پیوندهای اجتماعی مردم عادی توجه نمی شود و یکسره از نفی و نهی مطلق سخن به میان می آید؟ یا به مردم بگویید «ببینید فلان جشنواره و فلان مسابقه و فلان دورهمی رسمی هم به خاطر شیوع کرونا برگزار نمی شود، پس شما هم بیایید دورهمی خود را فعلاً تعطیل کنید»، و یا اینکه پروتکل ها را به مردم آموزش دهیم و بگوییم در صورت رعایت این شرائط شما هم می توانید دورهمی های محدود خود را داشته باشید.

و جالب تر این که در خود شب یلدا در یک ویژه برنامه آشپزی افراد زیادی با ماسک اما بدون رعایت فاصله فیزیکی در هم می لولند و مشغول فعالیت و گپ و گفت هستند؛ آنگاه برای اینکه این تناقضات توجیه شود مابین برنامه صحنه هایی از گندزدایی و پاشش محلول گندزدا روی سطوح محل ضبط برنامه نشان داده می شود و غیرمستقیم این آموزش غلط به مردم داده می شود که اگر تمام در و دیوار و سطوح محل را گندزدایی کنید و ماسک بزنید از کرونا در امان خواهید بود! این در حالی است که رعایت فاصله فیزیکی، برقراری تهویه مناسب و کاهش زمان حضور در محیط های سربسته نیز نقش مهم و تعیین کننده ای دارد و نباید از آن غفلت کرد و اصولاً نقش سطوح آلوده در انتقال ویروس کرونا به اندازه ای نیست که آن همه درباره آن اغراق می شود و اخیراً هم بر این نکته تأکید شده که سطوح نقش چندانی در انتقال ویروس ندارد.

بنابراین با توجه به اینکه آموزش بهداشت رکن اساسی در مبارزه با همه گیری ویروس کرونا به شمار می رود، باید بسیار مراقبت کنیم که با این قبیل پیام های متناقض و مخدوش، اعتماد عمومی نسبت به مراجع مهمی مثل رسانه ملّی خدشه دار نشود.

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

لینک انتشار در هفته نامه سلامت