نقد هفته نامه سلامت(5)       

از جمله رویه های غلطی که متأسفانه در هفته نامه سلامت وجود دارد عبارت است از حیازدایی و عادی سازی بی حجابی و سبک زندگی غربی. اما با توجه به اینکه مدتی است شدت و غلضت عادی سازی بی حجابی در مقالات و آگهی های تجاری این هفته نامه به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده فعلاً از پرداختن به این موضوع خودداری می کنم و فقط توجه شما را به تصویری در شماره392، صفحه 11(بارداری و زایمان) جلب می کنم(1)

در یادداشت قبلی اشاره کردم این هفته نامه در شماره 393، صفحه جامعه سالم، در ستون حرف اول به طور مفصل سخنان مقام معظم رهبری در خصوص آسب شناشی سبک زندگی ایرانی را منعکس کرده است: تاکید مقام معظم رهبری بر آسیب‌شناسی سبک زندگی در ایران

اما در شماره بعد(یعنی شماره 394) این هفته نامه در صفحه اول خود تیتری را انتخاب کرده است با عنوان: "سبک زندگی ما اصلاح باید گردد"؛(حالا بگذریم از اینکه در نیم صفحه پایینی آن یک شامپوی خارجی با تصویر بزرگی از کریستیانو رونالدو تبلیغ می شود و جای بحث دارد که واقعاً این شیوه تبلیغات کاذب با استفاده از تصاویر فوتبالیست ها با فرهنگ و سبک زندگی ما چه نسبتی دارد؟) و در شرح این عنوان در صفحه بعد(یعنی صفحه جامعه سالم) دیدگاه های برخی مسؤولین و صاحب نظران در این باره منعکس می شود که با توجه به موضوعی که می خواهم به آن بپردازم گزیده هایی از آن ها را ذکر می کنم:

دکتر مجید ابهری،استاد دانشگاه شهید بهشتی در یادداشتی با عنوان تأثیر رسانه ها بر سبک زندگی می گوید: "... رسانه به عنوان مهمترین و تأثیرگذارترین نهاد اجتماعی می تواند بر تغییر سبک زندگی افراد نقش داشته باشد ... کوتاهی مسؤولان صدا و سیمای جمهوری اسلامی در تولید و پخش برنامه و فیلم‌های گوناگون در رده‌های سنی مختلف و استفاده از فیلم‌های داستانی و سینمایی بی‌کیفیت و بی‌محتوا انگیزه مردم را برای دیدن کانال‌های ماهواره‌ای بیشتر کرده است و این تمایل نتیجه‌ای جز تغییر سبک زندگی به شیوه غربی در برنخواهد داشت؛..."

دکتر امیرحسین قاضی زاده، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در یادداشتی با عنوان اصلاح سبک زندگی به‌طور خودجوش اتفاق نمی‌افتد! می گوید: "... عملکرد مسؤولان باعث می‌شود تهاجم فرهنگی آرام‌آرام به پیکر جامعه تزریق شود و فکر و رفتار اعضای جامعه را با فرهنگ غنی خود بیگانه کند. برای تغییر شیوه زندگی، به یک الگوی مناسب نیاز داریم؛ الگویی که علاوه بر آنکه به روز باشد و با پیشرفت بیگانه نباشد، بتواند فرهنگ دینی را در کشور تقویت کند و از شیوع فرهنگ غربی به جامعه جلوگیری کند ..."

و دکتر علی مصداقی‌‌نیا،معاون بهداشتی وزیر بهداشت نیز در یادداشتی با عنوان تأثیر سبک زندگی بر سلامت به این نکته اشاره می کند که نفوذ فرهنگ‌ بیگانه به کشور از دیگر عوامل مهم در تغییر سبک زندگی ماست.

اما کیست که نداند یکی از نشانه های نفوذ فرهنگ بیگانه شامل استفاده از نمادهای فرهنگ بیگانه است؟

در دوران دانشجویی زمانی که به اتفاق جمعی از دانشجویان به لبنان رفته بودم در ملاقات با برخی شخصیت های سیاسی و فرهنگی، آقای نبیه بری رییس مجلس این کشور می گفت:"در زمان اشغال جنوب لبنان، صهیونیست ها حتی هنگامی که در دریای مدیترانه شنا می کردند این عرقچین ها را از سرشان برنمی داشتند"؛ حالا ببینید ما به چه راحتی نمادهای فرهنگی خودمان را کنار گذاشتیم و نمادهای فرهنگی بیگانگان -از جمله کراوات- را به کار می بریم و تبلیغ و ترویج می کنیم که به قول حجة الاسلام قرائتی یک پوشش بی خاصیت است، نه شما را گرم می‌کند نه می‌پوشاند و نه نشانه شخصیت شماست.

در ادامه توجه شما را به نمونه هایی از رویه هفته نامه سلامت در تبلیغ و ترویج و عادی سازی استعمال کراوات در تصاویر مقالات و آگهی های تجاری جلب خواهم کرد تا خودتان قضاوت کنید این امر چگونه با دغدغه آنان در زمینه سبک زندگی ایرانی و نگرانی از نفوذ فرهنگ بیگانه سازگاری دارد؟ آن هم در شرایطی که خود غربی ها در حال خداحافظی با کراوات هستند.

اما قبل از آن بهتر است قدری بیشتر درباره کراوات بحث کنیم:

1-   کراوات، نماد مسیحیت
ایراد صرفاً در غربی بودن آن نیست. نه تنها کت و شلوار، بلکه بسیاری از لوازم مصرفی ما تولید غرب است ... کراوات یا پاپیون حتی لباس نیز نیست و هیچ مشخصه یا خاصیت پوششی هم ندارد، بلکه صرفاً یک علامت است. کراوات، ریشه در دوره‌ی حکومت کلیسا دارد و پس از جنگ‌های صلیبی و سقوط دولت عثمانی و سایر کشورهای اسلامی، به اجبار و به تبلیغ به فرهنگ مسلمانان تحمیل شد.
در آن دوره حکومت در اختیار مسیحی‌ها و کلیسا بود و قدرت نیز در دست «کراوات‌ها» بود که مانند جنگ «صربستان و کراوات‌ها» علیه مسلمانان «بوسنی هرزگوین» در آن موقع نیز جنایات بی‌شماری علیه مسلمانان و اساساً غیر مسیحی‌ها به راه انداختند و کروات‌ها [در یوگسلاوی سابق و ...] نقش بسیار مهمی در این جنگ‌ها داشتند.
در آن دوره، مردم را مجبور کردند که به میل و یا با اجبار (و از ترس کشته شدن یا آسیب‌دیدن به عنوان غیر مسیحی یا مخالف)، صلیب به گردن خود آویزان کنند. این صلیب، کم‌کم و به ویژه پس از رنساس که مردم مسیحی بودند، اما حکومت‌های ضد کلیسا و مسیحیت قدرت را در دست گرفتند، به شکل «کراوات» درآمد و پس از مدت کوتاهی نیز به «پاپیون» تبدیل شد، تا هم مستقیماً صلیب نباشد و هم اعتقاد و گرایش دینی مسیحیان را پاسخگو باشد. و پس از آن به عنوان سمبل «مدرنی، شیکی و گرایش به غرب» به همگان تحمیل شد و توسط عمالی چون آتاتورک (یا آتاترک) در ترکیه، رضاخان در ایران و شیوخ وابسته در کشورهای عربی به بلاد اسلامی تحمیل گردید. و سپس با تبلیغات گسترده‌ی مستقیم و غیر مستقیم القا کردند که هر کس کروات بزند، لابد انسان فرهیخته، با فرهنگ و با شخصیتی است و هر کس نزند، لابد انسانی لاابالی است.
البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی این فرهنگ حتی در میان شخصیت‌ها و سیاستمداران غربی نیز شکسته شد، اما هنوز استعمال و بر آن اصرار می‌شود.
لذا نه تنها لزومی ندارد که یک مسلمان و یک ایرانی، صلیب و علامت مسیحیان و غربی‌ها را به گردن خود آویزان نماید و خود را به شکل آنان درآورد - به ویژه آن که امروزه کراوات به غیر از علامت صلیب مسیحیت، علامت غرب‌زدگی نیز می‌باشد - بلکه مسلمان نباید ذلیل باشد و چنین علامتی را به عنوان غربزدگی، یا شیکی یا هر عنوان دیگری از گردن خود آویزان نماید. یک مسلمان خودش انسان و علامت خدا، ایمان و اسلام است و نباید خود را به ابزار زنده و متحرک تبلیغاتی دشمنان خود مبدل نماید... (2)

2-   حکم شرعی استفاده از کراوات از منظر مراجع عظام تقلید
آیات عظام امام خمینى، خامنه ‏اى، مکارم و نورى: اگر باعث ترویج فرهنگ غرب شود، جایز نیست.
آیات عظام تبریزى، سیستانى و فاضل: براى مسلمان بهتر است، از لباسى که باعث تشبه به غیرمسلمانان شود، اجتناب کند.
آیت الله بهجت و آیت الله صافى: بنابر احتیاط، استفاده نکنند.
آیت الله وحید: آنچه که باعث تشبه به غیر مسلمانان شود، جایز نیست.
تبصره: اگر در موردى بر پوشیدن کروات مفسده‏ اى مترتب شود، پوشیدن آن حرام می شود.

فلسفه و حکمت ممنوعیت
تا آنجا که ما بررسى کرده ‏ایم مراجع می فرمایند کراوات در اصل شعار مسیحیت است و مسلمان باید از هر لباسى و هر چیزى که زىّ کفار و باعث ترویج آن می شود خوددارى نماید. مقام معظم رهبرى می فرمایند: به طور کلى پوشیدن کراوات و دیگر لباس‏ هایى که پوشش و لباس غیرمسلمانان محسوب می شوند به طورى که پوشیدن آنها منجر به ترویج فرهنگ منحط غربى شود جایز نیست (فرقی بین شب عروسی و غیر آن نیست) (3)

علت حرمت کراوات به نظر برخی مراجع معظم تقلید، به خاطر حرمت شبیه شدن به کفار است. کروات در حال حاضر و در جامعه امروزی ما یک لباس مخصوص جامعه غربی است که فرهنگی غیر اسلامی دارد. وجه تمایز آن با کت و شلوار این است که این لباس ها در حال حاضر عمومیت یافته و بین همه مسلمانان و کفار مشترک است. اینها از قبیل لباس مشترک محسوب می شود لکن در مورد کروات ، حداقل در جامعه متدین ایرانی ، هنوز نمادی از فرهنگ غرب شناخته می شود. اجتناب از تشبیه به کفار و هضم شدن در نماد های فرهنگ غرب نیز امری ضروری است که مطالعات جامعه شناختی و روانشناختی نیز آن را تایید می کند.

جمله معروفی در نزد روانشناسان اجتماعی و جامعه شناسان وجود دارد به این مضمون:«بگو چگونه لباس می پوشی تا بگویم چگونه فکر می کنی و چگونه عمل می کنی».
پشت این جمله به ظاهر بی ربط حقایق ظریفی در مورد نحوه واکنش وعملکرد انسان ها به ظواهر پیرامون انان نهفته است و تاثیر خزنده و غیر مستقیمی که نحوه پوشش بر نحوه تفکر و عملکرد آدمی ایجاد می نماید.(4)

3-  خداحافظی قریب الوقوع غربی ها با کراوات
... در حال حاضر شاهد گسترش روزافزون پدیده ای در میان رؤسای شرکت ها و برخی سیاستمداران هستیم ...: این گروه از پوشیدن کت و شلوار و لباس های رسمی صرف نظر می کنند. آنها ترجیح می دهند ظاهری ساده داشته باشند ... حتی صدر اعظم آلمان نیز گاهی در برخی مراسم رسمی بدون کراوات و با پیراهن آستین کوتاه ظاهر می شود ... به هر حال رفته رفته شمار بیشتری از مدیران و وزیران و سیاستمداران عالی رتبه کت و شلوار و کراوات را کنار می گذارند ... از قرن ها پیش تا کنون مردان با استفاده از کراوات و سایر گردن آویزها به سایرین نشان می دادند که دارای چه درجه و مرتبه ای هستند. اما به زودی این دوران سپری خواهد شد. بیش از 330 سال پس از آنکه سربازان مزدور کروات با گردن بندهای خاص خود در پاریس ظاهر شدند، هم اکنون استفاده از چیزی به نام کراوات رفته رفته منسوخ می شود ... فرهنگ تازه پوشش به تدریج جهان را تسخیر می کند و با ادامه این روند، روزی فرا می رسد که سران کشورها نیز در کنفرانس و گردهمایی های رسمی بین المللی با تی شرت حاضر می شوند.(5) 

نمونه هایی از تبلیغ و ترویج کراوات در هفته نامه سلامت:

در شماره 397-صفحه 6(میزگرد سلامت) ذیل مطلبی با عنوان "زندگی؛ با یا بدون بچه؟"، کودکی را با کراوات نشان می دهد. همچنین در شماره 396، صفحه 9 نیز روی جلد مجموعه صفحات کلینیک و خانواده، کنار تیتر "بچه های باهوش 4 ویژگی دارند" کودکی کراوات زده را در حال کار با لپ تاپ نشان می دهد!(6)

در شماره 393، صفحات4و5(موضوع ویژه) کنار تیتر "فراموشکاری؛ این درد مشترک"، تصویر مردی کراوات زده را نشان می دهد که مانند نمونه های قبلی کراوات بستن هیچ ارتباطی با موضوع ندارد که یا نشان از بی توجهی به فرهنگ خودی دارد و یا اینکه از روی عمد و برای عادی جلوه دادن استعمال این نماد فرهنگ بیگانه اینگونه تصاویر انتخاب می شود. جالب توجه است که این شماره همان است که در اولین صفحه بعد از جلد اصلی آن به طور مفصل "تأکید مقام معظم رهبری در آسیب شناسی سبک زندگی ایرانی" را منعکس می کند!

در شماره 394، صفحه 22(پوستر سلامت) در پوستری با عنوان "کشف رابطه بین صندلی و کمردرد"، مردی با کراوات روی صندلی نشسته است. این شماره همان است که روی جلد اصلی آن شعار "سبک زندگی ما اصلاح باید گردد" نقش بسته و اولین صفحه بعد از جلد اصلی آن نیز در یادداشت های گوناگون از نفوذ فرهنگ بیگانه تحذیر می دهد!

در شماره 386، صفحه8 در مطلبی با عنوان "چاقی بر اسپرم آقایان اثر می‌گذارد"، یک مرد چاق کراوات بسته را نشان می دهد(7).

در شماره 385-صفحه19(مد و سلامت) کنار عنوان "10 نکته درباره روپوش پزشکان"، برای معرفی انواع مدل روپوش، پزشک خوش تیپی را با کراوات نشان می دهد!

در شماره 384، صفحات 4و5(موضوع ویژه) ذیل مطلبی با عنوان "ارسال پیامک احتمال تصادف را 3 برابر می کند"، مردی در حال رانندگی کراوات زده است.

... 

درباره ترویج و عادی سازی استفاده از کراوات در آگهی های تجاری نیز در جدیدترین شماره های اخیر این هفته نامه، آگهی واحدی شامل تبلیغ یک شامپوی خارجی(سان سیلک) در کنار مردی آراسته و کراوات زده در نیم صفحه پایینی جلد صفحه اول شماره های400، 398، 397، 395 و نیم صفحه پایینی جلد مجموعه صفحات زیبایی شماره 396 به چشم می خورد.

البته جای تعجب ندارد، چرا که برخی متخصصان نیز که تصاویرشان در کنار مطالب و گفتگوهایشان در این هفته نامه درج می شود کراوات زده اند(گرچه مدتی است اینگونه تصاویر بسیار کم شده) و در جشن هایی هم که به میزبانی این هفته نامه برگزار می شود برخی افراد با کراوات حاضر می شوند. اما تعجب اینجاست که چرا این نشریه -که گویا پرتیراژترین هفته نامه کشور است- در دغدغه مندی خود برای اصلاح سبک زندگی، گزینشی عمل می کند و در موارد مهم دیگری(از جمله نوع پوشش) اصلاً اعتقادی به آسیب در سبک زندگی ندارد؟

به هر حال امیدواریم این هفته نامه همانطور که نسبت به آسیب هایی چون روش تغذیه، کم تحرکی و زندگی ماشینی در سبک زندگی مردم کشورمان دغدغه و حساسیت دارد، نسبت به اینگونه آسیب های فرهنگی(همچون عادی سازی بی حجابی، استعمال نماد فرهنگ بیگانه، پرداختن بی مورد به شرح بیماری و وضع سلامت ستاره های فاسد سینما و سیاست مداران جنایت کار غرب، نادیده گرفتن ملاک حق و باطل و تأیید شارع مقدس در روانشناسی موفقیت، تخطئه حکم قصاص در ملأ عام به بهانه آسیب های روانشناسی، تخطئه میراث فرهنگی و علمی طب سنتی و اسلامی در برخی موارد و ...) حساسیت نشان دهد و نسبت به اصلاح رویه خود اقدام کند.

پاورقی ها:

1-   اینطور نیست که این هفته نامه برای نشان دادن یک زن باردار ناچار به انتخاب چنین تصویری باشد. این در حالی است که در کنار بسیاری از مطالب مرتبط با "بارداری و زایمان" تصاویر زنان باحجاب کامل نیز نمایش داده شده است(به عنوان مثال تصویر صفحه "بارداری و زایمان شماره 394" را ببینید) و حتی در مواردی زنان در حال ورزش کردن حجاب کامل دارند و این یعنی اینکه گویا این هفته نامه می کوشد بی حجابی را در کنار باحجابی صرفاً نوعی سلیقه و انتخاب متفاوت کاملاً عادی در نوع پوشش جلوه دهد!(به عبارت دیگر ترویج نوعی پلورالیسم در پوشش!)

2-   پایگاه پاسخ به سؤالات و شبهات- پاسخ به سؤال "چرا بستن کراوات را بد شمردند؟ اگر علت غربی بودن است، کت و شلوار نیز غربی است؟"

3-   سایت پرسمان دانشجویی(دفتر فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها)- پاسخ به سؤال "آیا استفاده از کراوات از نظر شرعی اشکالی دارد؟ در صورت مثبت بودن جواب دلیلش را ذکر کنید؟"

4-   سایت پرسمان دانشجویی(دفتر فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها)- پاسخ به سؤال " چرا کروات حرام است؟ شنیدم چونکه لباس غربی و شرقی است و باعث ترویج فرهنگ آنان می شود. اگر این گونه باشد پس کت و شلوار و انواع ظروف آشپزخانه و اتومبیل و غذاهایی همچون پیتزا و ساندویچ و لوازم صوتی و تصویری نیز حرام است؟ "

5-   روزنامه همشهری- 30 خرداد1381- صفحه28(جهان زندگی)- به نقل از اشپیگل

6-   نسخه PDF این صفحه در سایت هفته نامه قرار داده نشده است که بتوانم لینکش را اینجا قرار دهم.

7-   فایل PDF این صفحه نیز در سایت هفته نامه موجود نبود.

• این یادداشت از سوی پایگاه اینترنتی و بسته فرهنگی عمارنامه نیز منتشر گردید.
  http://www.ammarname.ir/link/17549