سلامت و سبک زندگی/17- تدبیر برای کاهش تهدید و آسیب های ناشی از آن

از جمله آسیب های سبک زندگی ما عبارت است از اینکه گاهی تصوّر می کنیم چون اعمال و مناسک حقّی را می خواهیم انجام دهیم، تحت تدبیر الهی هستیم و نیاز به اتّخاذ تدبیر خاصی نیست.

در حالی که همه شنیده ایم که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) در پاسخ به یکی از اصحاب خود که معتقد بود «کسی که به خدا توکل می کند زانوهای شترش را نمی بندد»، فرمود «زانوهای شترت را ببند و به خدا توکل کن.» (1)

همچنین امام حسین (علیه السلام) با وجود آن که می دانست در روز عاشورا خود و همه یاورانش به شهادت می رسند و زن ها و بچه ها نیز به اسارت خواهند رفت، اما با وجود این، همه سعی و تلاش خود (نظیر نحوه چیدمان خیمه ها و قرار دادن افراد آسیب پذیر خانواده در حلقه مرکزی محافظت شده توسط مردان جنگی، کندن خارهای بیابان در اطراف خیمه ها برای کاهش آسیب به کودکان و ...) را به کار بست تا خود همراهانش هر چه کمتر و هر چه دیرتر با آسیب ها و تهدیدها مواجه شوند. (2)

شاید بدانید که در جریان حج خونین سال 66، اعلام شد که زنان و جانبازان به دلیل آنکه در صف جلوی راهپیمایی برائت از مشرکین مسقر شده بودند، بیشتر و زودتر از همه دچار آسیب شدند.

گرچه حجاج ما به تکلیف شرعی و انسانی خود در برپایی این راهپیمایی عمل کردند، اما اگر بخواهیم بعد از گذشت 30 سال یک آسیب شناسی در این زمینه داشته باشیم باید بگوییم که در روزهای قبل از آن فاجعه، نشانه هایی از تهدید وجود داشت (3) ولی شواهد امر و حوادث بعدی حاکی از آن است که متأسفانه مسؤولان امر نسبت به این تهدیدها توجّه کافی نداشتند، چرا که تدبیر اقتضا می کرد در مقابل هر گونه تهدید و یا حتی احتمال آن، پیش بینی های لازم به عمل آید و راه های کاهش آسیب های ناشی از انواع تهدیدها مورد ارزیابی و اجرا قرار گیرد و از قبل به گونه ای برنامه ریزی شود که اگر تهدیدی صورت گرفت، آسیب های ناشی از آن تا حد امکان به حداقل برسد.

به عنوان مثال می شد در آن صحنه افراد شرکت کننده در راهپیمایی را به گونه ای آرایش داد که افراد آسیب پذیر به جای صف های نخست، در صف های میانی و مرکزی قرار گیرند؛ گرچه ممکن است این امر از نظر سیاسی و رسانه ای توجیه پذیر باشد که اگر افراد آسیب پذیر را در ابتدای صف قرار نمی دادیم، متهم می شدیم به اینکه آرایش تهاجمی گرفته ایم اما به هر حال لازم است در کنار نگاه سیاسی و رسانه ای، یک نگاه پدافند غیرعامل و لزوم اتّخاذ تدابیر پیشگیرانه هم داشته باشیم و تصمیم گیری ها بر اساس یک ارزیابی جامع باشد.

اکنون نیز با توجه به فجایع و حوادث سنوات اخیر (نظیر حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و فاجعه منا) و همچنین با توجه به ادامه کینه توزی ها و افراطی گری رژیم کنونی سعودی و غیرقابل پیش بینی بودن رفتار آنان، تدبیر و دوراندیشی اقتضا می کند که مسؤولان امر آمادگی های لازم برای کاهش آسیب های ناشی از هرگونه حادثه احتمالی بعدی را در آینده داشته باشند.

برای مدیریت بهتر در تجمع عظیم و گسترده حج، باید تجربیات گذشته مورد واکاوی قرار گیرد که چه اقداماتی برای کاهش آسیب های ناشی از حوادث و اتفاقات گذشته می توانست مؤثر واقع شود.

به عنوان مثال درباره یکی از ابعاد فاجعه منا، شواهد امر حاکی از آن است که عدم امدادرسانی سریع و صحیح از سوی سعودی ها موجب افزایش تلفات شده است و در مواردی حتی عنوان شده است که اگر جرعه آبی به حادثه دیدگان می رسید، جانشان در امان می ماند؛ لذا تدبیر و دوراندیشی اقتضا می کند که امدادگران ما به گونه ای تقویت، ساماندهی و مجهّز شوند که از عهده امدادرسانی به جمعیت هدف در صورت بروز هرگونه حادثه ای برآیند و تا حد امکان متّکی به نیروهای امدادی آل سعود نباشند.

به امید آنکه با سرلوحه قرار دادن فرمایش امام رضا (علیه السّلام) مبنی بر اینکه «تدبیر قبل از عمل، تو را از پشیمانی باز می دارد» (4) در تجمعات گسترده ای چون حج ابراهیمی، شاهد کاهش بروز حوادث و یا کاهش آسیب های ناشی از حوادث احتمالی بعدی باشیم.

پی نوشت ها:

1- مهدی پرتوی آملی، ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، انتشارات سنایی، ج 1، ص 130 - کنزالعمال، حدیث‏5687 و 5689

2- دانشنامه امام حسین(ع)، ج6، ص 67-71

3- از جمله اعلام روز قبل بیمارستان‎ها و سازمان‌های بهداری مبنی بر اینکه هیچ مراجعه کننده ایرانی را برای درمان در روز ششم ماه نخواهند پذیرفت؛ سطح بام بناهای واقع در جانب چپ راهپیمایی، از کپسول‌های خالی و سنگ‌ها و آجرها و ابزار آلات، انباشته شده بود؛ تغییر آرایش پلیس برخلاف نوع آرایش سال‌های قبل و ... (خبرگزاری رجانیوز- 24 مهر ماه 1394، یادداشت: روزی که عمال‎سعودی حرم امن‌الهی را با 500 شهید به‌خون کشیدند)

4- اَلتَّدْبِیرُ قَبْلَ الْعَمَلِ یُؤْمِنُکَ مِنَ النَّدَمِ؛ عیون اخبارالرّضا (علیه السّلام)،جلد2، صفحه 54-کافی، جلد 2، صفحه 113