نکاتی درباره آب سالم
قسمت هفتم: بررسی ادعای شرکت های فروش دستگاه های تصفیه آب خانگی

در قسمت دوم به این نکته اشاره کردیم که کلر باقی مانده آب با همه مزایایی که دارد می تواند در اثر ترکیب با مواد آلی موجود در آب، ترکیباتی موسوم به تری هالومتان ها را تولید کند که شواهدی مبنی بر احتمال سرطانزایی این ترکیبات در دراز مدت وجود دارد.

شرکت های فروش تصفیه آب خانگی در تبیلغات خود برای توجیه لزوم استفاده از اینگونه محصولات، ضمن بیان مزایای کلرزنی برای سالم سازی آب، به گونه ای اغراق آمیز به شرح مضرات احتمالی حاصل از ترکیبات جانبی کلر می پردازند و ادعا می کنند که طبق توصیه کارشناسان بهتر است جهت مقابله با اثرات زیانبار کلر در آب آشامیدنی، در نقطه مصرف کلرباقیمانده آب را حذف کرده و سپس اقدام به نوشیدن آب کنیم.

سؤالی که مطرح می شود این است که آیا فرایند به کار رفته برای حذف کلر باقی مانده در آب مصرفی می تواند اثرات زیانبار آن (یعنی ترکیبات جانبی کلر با مواد آلی) را نیز حذف کند؟ و آنچه احتمال منفی بودن پاسخ این سؤال را تقویت می کند این است که اگر چنین بود چرا علی رغم ادعای خطرناک بودن محصولات فرعی حاصل از کلرزنی به آب های آشامیدنی- که معمول ترین آن تری هالومتان ها (THM) می باشند-، در تبلیغات این شرکت ها به امکان حذف این ترکیب در آب مصرفی اشاره ای نشده است؟

لذا حذف کلر باقی مانده در نقطه مصرف گرچه می تواند از نظر جلوگیری از ورود این ماده اکسیدکننده به بدن سودمند باشد امّا به نظر نمی رسد تأثیری بر کاهش احتمال خطر ناشی از ترکیبات جانبی کلر داشته باشد و از این جهت در روش های جدید تصفیه سعی بر حذف مواد آلی پیش از گندزدایی با کلر است تا بدینوسیله فراورده های فرعی بالقوه زیان آور آن کاهش یابد.

إن شاءالله در قسمت بعدی با استفاده از برخی منابع، درباره این ترکیبات جانبی بیشتر توضیح خواهیم داد.

دریافت فایل PDF

نقد هفته نامه سلامت(9)

در ماه عزای حسینی در این قسمت از سلسله نقدهای هفته نامه سلامت به نقد نگاه این نشریه درباره مقوله شادی می پردازیم.

در شماره 439، صفحات موضوع ویژه به بهانه شادی مردم پس از انتخابات ریاست جمهوری و راه یابی تیم ملی فوتبال به جام جهانی، با این عنوان که "طفلی به نام شادی دیریست که گمشده است"، و با درج مقالات متعددی از برخی متخصصان، به این موضوع می پردازد که "آیا ما ملت غمگینی هستیم یا شاد؟" و "ریشه های این شادی در کجاست؟"

دکتر سید حسن علم الهدایی، جامعه شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد در مقاله ای تحت عنوان "چو شادی بکاهد، بکاهد روان" می گوید:"در مذهب ما غم بیشتر از شادی انعکاس داشته است" و اظهار تأسف می کند از اینکه "فضای غالب در جامعه ما معمولاً فضای تشویق و ترغیب به اندوه و غم گرایی است"

دکتر حامد محمدی کنگرانی، روان‌پزشک، عضو کمیته روان‌درمانی و رسانه انجمن روان‌پزشکان ایران نیز در آسیب شناسی و ارائه راه حل برای شادی در جامعه می گوید: " ... خیلی از ما ساکت و غمگین بودن را سنگینی و متانت می‌دانیم و ابراز شادی و خندیدن را نشانه سبک بودن شخصیت و جلف بودن تلقی‌می‌کنیم. این ذهنیت، از قدیم در کشور ما وجود داشته و در مورد خانم‌ها سخت‌گیرانه‌تر بوده، به طوری که می‌گفتند دختر اصلاً نباید بخندد و هنوز هم اگر کسی زیاد بخندد (چه مرد و چه زن)، او را به الکی‌خوش بودن متهم می‌کنیم ... در حالی که در کشورهای شاد، مردم راحت به هر موضوعی می‌خندند.
فرهنگ آنها به گونه‌ای است که روی سریال‌ها و برنامه‌های طنز، صدای خنده پخش می‌کنند و علت این کار این است که اعتقاد دارند این خنده به بیننده منتقل و باعث شادی و خندیدن او می‌شود ولی خیلی از ما چنین چیزی را جلف و بی‌مزه می‌دانیم... "

سپس اظهار خوشحالی می کند از اینکه " در حال حاضر در کشور ما این فرهنگ در حال تغییر است... حتی در برنامه‌های تلویزیونی مخصوص کودکان هم آنها را به دست زدن و جیغ و هوراکشیدن تشویق می‌کنند تا بدانند خندیدن، آن هم در جمع، کار زشتی نیست. "

اما ایشان این را هم کافی نمی داند و اظهار تأسف می کند از اینکه فیلم شادی برای بچه‌ها ساخته نمی‌شود، کنسرت موسیقی مخصوص بچه‌ها نداریم و تئاتر شادی برای بچه‌ها اجرا نمی‌شود تا در جمع به شادی بپردازند. 

و در پایان می گوید: ما خودمان می‌گوییم خنده بر هر درد بی‌درمان دواست ولی نه‌تنها آن را درمان نمی‌دانیم بلکه حتی اجازه نمی‌دهیم شادی‌مان بروز بیرونی داشته باشد.

اما در نقد برخی از این اظهارات باید موارد ذیل را مد نظر داشت:

ادامه مطلب...

نکاتی درباره آب سالم
قسمت ششم: مواد سرطان زا در آب شرب

قسمت دوم پاسخ به ادعای مطرح شده در یک نشریه دانشجویی

در قسمت قبلی به بررسی ادعای سرطان زایی آب معدنی های بطری شده پرداختیم. در این قسمت در ادامه به بررسی احتمال سرطان زایی برخی عناصر در آب شرب(از جمله انواع آب های آشامیدنی بطری شده) می پردازیم: 

1.     درباره آرسنیک: این عنصر در اکثر آب های طبیعی مقدارشان کم و ناچیز(در حدود قسمت در میلیون) است، لذا آن را جزو فلزات کمیاب(جزئی) طقبه بندی می کنند.
برخی از این عناصر کمیاب برای انسان دارای سمیت بالقوه می باشند. از مهمترین اثرات آرسنیک در صورت بالا رفتن غلظت آن در آب مصرفی، می توان به ناراحتی های گوارشی و عصبی، دردهای عضلانی، ایجاد زخم های کوچک روی دست ها و پاها و ... اشاره کرد. مطالعات اپیدمیولوژیک مشخص کرده است که شکل های مختلفی از سرطان با وجود این فلزات جزئی سمی ارتباط دارد.
چاه های آلوده شده توسط زائدات صنعتی(دباغی، سرامیک سازی و معدن) یا کشاورزی(در نتیجه مصرف ضدآفات نباتی مثل حشره کش های حاوی آرسنیک)، غذاهای آلوده شده با آفت کش‌های آرسنیکی یا رویش یافته با آب آلوده به آرسنیک، می توانند انسان ها را در مواجهه با ارسنیک قرار‌دهند.
براساس رهنمود سازمان جهانی بهداشت میزان آرسنیک در آب آشامیدنی نباید بیشتر از  0/01 میلی گرم در لیتر باشد. در استاندارد ملی شماره 1053 نیز حد مجاز آرسنیک در آب 0/01 میلی گرم در لیتر ذکر شده است.
در آب معدنی بطری شده نیز حداکثر میزان مجاز آرسنیک، همان رقم 0/01 میلی گرم در لیتر اعلام شده است.
آلودگی آب های بطری شده به فلزات سمی می تواند از طریق آلوده بودن اولیه آب و یا نشت از طریق موادی که در آن نگهداری می شوند، صورت گیرد. مطالعات زیادی نشان می دهد احتمال نشت فلزات سمی از بطری های PET به داخل آب وجود دارد. چون معمولاً شرایط نگهداری از سوی فروشندگان و مصرف کنندکان رعایت نشده و آب های بطری شده در دمای اتاق نگهداری می شوند و برخی مصرف کنندگان نیز مقدار زیادی از آب های بطری شده را در مدت طولانی برای مواقع ضروری نگهداری می کنند که این امر خطر افزایشی نشت فلزات سنگین(چون آرسنیک) از بطری های آب معدنی را بالا می برد.

2.     درباره نیترات: امروزه به دلیل فعالیت های گسترده صنعتی، کشاورزی، و خدماتی در جوامع شهری و روستایی، ترکیبات مختلف ازت شامل آمونیاک، نیتریت و نیترات از طریق دفع فاضلاب های خام، نشت از تأسیسات فاضلاب شهری و صنعتی، تجمع زباله های شهری و صنعتی، مصرف بی رویه کودهای حیوانی و شیمیایی در کشاورزی و ... وارد منابع خاک و آب های سطحی و زیر زمینی می گردد. انجام فعالیت های کشاورزی قادر خواهد بود میزان نیترات را به صدها میلی گرم بر لیتر برساند.

افزایش مقدار این ترکیبات در منابع آب شرب و در شرایطی که غلظت نیترات به بالاتر از 50 میلی گرم در لیتر برسد دارای اثرات نامطلوب بهداشتی و همچنین پتانسیل ایجاد ترکیبات سرطان زای نیتروز امین می باشد.
لذا سازمان جهانی بهداشت و به تبع آن متولیان استاندارد کشور به منظور جلوگیری از خطرات بهداشتی در مصرف کنندگان، حداکثر غلظت مجاز یون های نیترات و نیتریت در آب آشامیدنی را به ترتیب 50 میلی گرم در لیتر بر حسب نیترات و 3 میلی گرم در لیتر بر حسب نیتریت توصیه کرده اند.
مطالعات محققان روی انواع مختلف آب معدنی های بطری شده نیز نشان داده است تمامی نمونه های مورد آزمایش از نظر میزان نیترات کمتر از 50 میلی گرم در لیتر و در حد استاندارد بوده و اکثر آن ها با مقادیر ثبت شده روی برچسب همخوانی داشته است.

3.     درباره فلوراید: برخلاف برخی ادعاهای مطرح شده، فلوراید نه تنها به عنوان نگهدارنده به آب معدنی های بطری شده افزوده نمی شود بلکه در مواردی محققان پس از آنالیز آب های محتوی این بطری ها، نسبت به کمبود میزان آن اظهار نگرانی نموده و یکی از جمله دلایلی که به مصرف مداوم این محصولات توصیه نمی کنند، کمبود یون فلوراید در آن می باشد چرا که طبق مطالعات متعدد متخصصان داخلی و خارجی، نقش این عنصر در سلامت دندان ها و استخوان ها به اثبات رسیده است و مقرون به صرفه ترین و مناسب ترین راه جهت جبران کمبود فلوراید، جذب آن از طریق آب آشامیدنی و در صورت عدم وجود فلوراید کافی در آب، فلورایدزنی به آب آشامیدنی عمومی می باشد.
مقدار مناسب فلوراید در آب آشامیدنی هر منطقه بر اساس میزان آب دریافتی، اقلیم و میانگین دمای سالانه آن و میزان دریافت فلوراید از سایر منابع(غذا، هوا و محافظت کننده های دندان) باید تعیین شود. طبق رهمنود سازمان بهداشت جهانی و استانداردهای ملی، برای میزان فلوراید در آب آشامیدنی، رقم بین 0/5 و 1/5میلی گرم در لیتر تعیین شده است(در فراورده های آب معدنی طبیعی چنانچه بیش از 1 میلی گرم در لیتر فلوئورید وجود داشته باشد باید عبارت حاوی "فلوئورید" به طور آشکار روی بطری نوشته شود). بیش از این مقدار، افزایش غلضت فلوراید در آب آشامیدنی باعث ایجاد عوارضی چون فلوروزیس دندان ها و استخوان ها و لکه دار شدن دندان ها می شود. اما در خصوص رابطه بین سرطان و فلوئور موجود در آب، حدود 30 سال است که مطالعات مختلف و گسترده ای صورت گرفته و موارد نادری نیز این ارتباط را تأیید نموده است، لکن در حال حاضر  می توان گفت هیچ مدرکی مبنی بر سرطانزا بودن فلوئور در آب وجود ندارد.

منابع مورد استفاده:

1.  مقالات ارائه شده در همایش های ملی بهداشت محیط

2.  استانداردهای شماره 6305،6694، 2441 و 2606 مربوط به ویژگی ها و آیین کار بهره برداری از آب آشامیدنی بسته بندی و آب معدنی طبیعی

جهت مطالعه بیشتر:
با مراجعه به منوی واحد بهداشت(بخش منابع علمی) در آدرس http://shahed.ac.ir/behdasht می توانید اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب نمایید.

ادامه دارد 

همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی:

دریافت فایل PDF