نکاتی درباره آب سالم

قسمت دهم: شیادی ویدئویی برای اثبات آلودگی آب تهران

در قسمت پنجم  مجموعه مقالات "نکاتی درباره آب سالم"  به رواج برخی شایعات درباره کیفیت آب مصرفی شهری اشاره کردیم. اما متأسفانه اینگونه اظهار نظرات غیرکارشناسی محدود به رسانه های نوشتاری نبوده و اخیراً یک فایل ویدئویی با عنوان "اثبات آلودگی آب تهران با یک آزمایش ساده" در فضای مجازی منتشر شده که در آن فردی به وسیله یک دستگاه ساده الکترولیز و با نمایش رسوب گرد آمده پیرامون الکترودها، مدعی می شود که به دلیل وجود فاضلاب در آب تهران، این آب آلوده به نیترات، نیتریت و آرسنیک می باشد و در پایان تنها راه حل این مشکل را استفاده از دستگاه تصفیه آب RO معرفی می کند.

لذا در این شماره به بررسی ادعاهای مطرح شده در این کلیپ می پردازیم:

ادامه مطلب...

نکاتی درباره آب سالم
قسمت نهم: کنترل دمای آب استخر چه اهمیتی دارد؟

اصولاً کنترل دما در محیط های ورزشی - که در آن فعالیت های بدنی (از جمله شنا) انجام می شود- از آن جهت حائز اهمیت است که هر چقدر محیط گرم تر از محدوده مجاز باشد، به همان اندازه جریان خون پوست بیشتر و حجم خون عضلات کمتر خواهد بود. بنابراین فردی که با ظرفیت کم قلبی-عروقی در هوای گرم فعالیت می کند ابتدا در اندام هایش احساس رخوت و سنگینی می کند سپس نشانه های خستگی مفرط، سرگیجه شدید، استفراغ، درک نادرست از محیط اطراف و سرانجام شوک ظاهر می شود. شنا کردن در آبهای بالای 30 درجه ممکن است موجب وقفه تنفسی در فرد گردد.
انجام حرکات ورزشی در هوای سرد نیز با ایجاد خستگی عضلانی به تدریج منجر به اختلال در پاسخ عصبی، عضلانی و خستگی بیشتر می شود و در نتیجه به مرور احتمال ایجاد آسیب سرمایی افزایش می یابد.
دما دارای اثر قابل ملاحظه ای روی حلالیت گازها در آب استخرها می باشد. درجه حرارت بالا روی قدرت گندزدایی مواد به کار رفته برای ضدعفونی آب استخر اثر دارد. یعنی گندزداها معمولاً در دمای بالاتر در استخرهای سرپوشیده شنا فعالتر هستند؛ لذا مطلوب است که دمای آب و هوای استخر کنترل گردد.
دمای آب توصیه شده برای آب استخرهای سر پوشیده 28-26 درجه سانتی گراد می باشد. این دما نباید به بیش از 29 درجه سانتی گراد برسد. درجه حرارت هوای اطراف استخر نیز باید یک تا دو درجه بالاتر از دمای آب باشد، اما نباید بیشتر از 30 درجه سانتی گراد شود. افزایش دمای محیط به بیش از 30 درجه سانتی گراد موجب تبخیر آب روی سطح پوست شده و در نتیجه پدیده سردایش بدن شناگر اتفاق می افتد.
مناسب ترین درجه حرارت برای هوای پیرامون استخر 3 درجه سانتی گراد گرم تر از آب آن است.
همچنین حداکثر درجه حرارت آب برای استخرهای آب گرم و یا حوضچه های آب گرم 40 درجه سانتی گراد است و یک دستگاه هشدار دهنده باید در محل استخر تعبیه شود تا در صورتی که آب استخر به هر دلیل از 40 درجه سانتی گراد گرم تر شد توسط زنگ یا بوق شناگران را آگاه نماید.
یک دستگاه زمان سنج دستی نیز باید در محل نصب گردد به طوری که هر 15 دقیقه نیازمند تنظیم مجدد باشد تا افراد از مدت حضور خود در آب گرم آگاهی یابند و بیش از حد توصیه شده در آب گرم نمانند.
حمام و شنا در آب گرم(با 40 درجه سانتی گراد) می تواند باعث ناتوانی، ضعف و مشکلات تنفسی در مدت زمان کمتر از 10 دقیقه در فرد شود.
درجه حرارت آب و همچنین درجه حرارت هوای استخرهای سرپوشیده باید قبل از شروع به کار استخر و هر 6 ساعت یک بار توسط ناظران فنی استخر اندازه گیری و ثبت شود.
برای اندازه گیری دما از دماسنج استفاده می شود. دماسنج را در زیر سطح آب در عمق حدود 50-40 سانتیمتری داخل آب فرو برده و دمای آب را اندازه گیری می نمایند.

منابع مورد استفاده:
1- کتاب بهداشت ورزش
2- استخرهای شنا-الزامات عمومی(منتشر شده از سوی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران-1371)
3- راهنمای کنترل بهداشتی آب استخرهای شنا(منتشر شده از سوی مرکز سلامت وزارت بهداشت-1385)
4- راهنمای نظارت و پایش آب استخرهای شنا و شناگاه های طبیعی(منتشر شده از سوی مرکز سلامت وزارت بهداشت و پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران-1392)

یک روز در نماز جمعه نشریه بسیج شهرداری تهران به نام "بصیرت امروز" را دست ما می دهند که در آن در بیان سبک زندگی نوشته است:

حضرت آیت الله بهجت در خصوص اهمیت رعایت جزئیات سبک زندگی اسلام، نقل می‌کنند که یکی از اساتید بزرگ اخلاق در نجف (مرحوم حاج شیخ مرتضی طالقانی) با عده‌ای از علما به افطار دعوت بودند. وقتی غذا آماده می‌شود و همگی سر سفره می‌نشینند، این استاد اخلاق می‌فرماید: «نمک در سفره نیست!» و دست به غذا دراز نمی‌کند و دیگران هم به احترام ایشان غذا را شروع نمی‌کنند و کمی طول می‌کشد تا نمک را بیاورند. بعد از ختم جلسه و هنگام رفتن، یکی از علما خطاب به ایشان می‌فرماید: «حضرت آقا، اگر شما به این اندازه به ظاهر سنت مقید هستید که اگر کمی نمک تناول نکنید غذا نمی‌خورید، پس در این گونه مجالس کمی نمک با خود همراه داشته باشید تا مردم را منتظر نگذارید.» این استاد اخلاق فوراً دست به جیب برده و کیسه کوچکی را درآورده و می‌فرماید: «با خودم نمک داشتم ولی می‌خواستم سنت اسلامی پیاده شود و متروک نباشد.»

اما روز دیگر که به نماز جمعه می رویم در غرفه همان بسیج شهرداری تهران به بهانه شعار هفته سلامت با عنوان "فشار خون را جدی بگیریم"، مجموعه بروشورهای دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت و بسیج جامعه پزشکی را دست خلق الله می دهند که در آن نمک به مثابله زهر کشنده و قاتل بالفطره ای معرفی می شود که باید از سر سفره ها جمع آوری شود و هر کس سر سفره، نمکدانی به شما تعارف کرد، چنان باید نمکدان را پس بزنید که گویا زهر حلائل به شما تعارف شده است:

لذا با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر احیاء سبک زندگی ایرانی -  اسلامی، بر آن شدیم در خلاء دریافت یک پاسخ قانع کننده از سوی متخصصان محترم تغذیه و صنایع غذایی به تحلیل تناقضات توصیه های آنان با آداب اسلامی سفره در سبک زندگی مان بپردازیم:

ادامه مطلب...

نکاتی درباره آب سالم- قسمت هشتم: تری هالومتان ها در آب آشامیدنی

در شماره قبل گفتیم شرکت های فروش تصفیه آب خانگی در تبلیغات خود به لزوم حذف کلر باقی مانده آب در نقطه مصرف اشاره می کنند در حالی که برای کاهش اثرات زیان آور کلر سعی بر این است که از طریق تکنیک های مختلف تصفیه آب آشامیدنی، مواد آلی موجود در آب پیش از گندزدایی با کلر حذف شوند و بدین ترتیب حذف کلر باقی مانده آزاد و غیرترکیبی در نقطه مصرف فوائد چندانی نخواهد داشت.

لذا در این فرصت به تحلیل نحوه تشکیل این فروارده های جانبی در آب ضدعفونی شده با کلر- که مهمترین آن ها تری‌هالومتان‌ها هستند - و بررسی روش هایی برای حذف آن می پردازیم.

تشکیل ترکیبات جانبی آلی حاصل از عمل کلرزنی آب آشامیدنی از نظر سلامتی انسان و همچنین ایجاد مشکلات در تأسیسات تصفیه آب از سال 1974 که وجود تری هالومتان ها(THMs) گزارش شد، مورد توجه بوده است. تحقیقات وسیعی از آن تاریخ انجام شده است تا فاکتورهایی که در تشکیل این ترکیبات دخالت دارند شناخته شوند و بتوان از طریق تکنیک های تصفیه آب آشامیدنی، غلظت آنها را کاهش داد.
بعضی از انواع تری هالومتان ها- که متداول‌ترین آن، کلروفرم می باشد- با مقدار زیاد به صورت خوراکی و یا تزریقی در حیوان ایجاد سرطان می کنند و ممکن است در درازمدت اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان(از جمله بروز سرطان کبد) نیز داشته باشند.
مواد هیومیک (مواد اصلی حاصل از فساد بقایای گیاهان) بخش مهمی‌ از این مواد آلی طبیعی را تشکیل می‌دهند و مهم‌ترین پیش‌سازها برای ترکیبات جانبی آلی گندزدایی با کلر به شمار می‌روند. مواد هیومیک اغلب به صورت طبیعی وارد محیط‌های آبی می‌شوند و فرآیندهای معمول تصفیه قادر به حذف درصد بالایی از آنها نیستند. تلاش برای حذف مواد هیومیک از آب آشامیدنی زمانی قوت گرفت که مشخص شد طی کلرزنی آب محتوی این مواد، ترکیبات‌هالوژنه آلی جهش‌زا و سرطان‌زای بسیاری تولید می‌شود.

با این حال به دلیل مزایای متعدد کلرزنی در تحقق سلامت میکروبی آب، سازمان جهانی بهداشت به صراحت اعلام کرده است که"پیامدهای بهداشتی ناشی از فرآورده‌های جانبی کلرزنی در مقایسه با عدم کفایت انجام آن، بسیار جزیی است و کلرزنی آب بدون توجه به کنترل فرآورده‌های جانبی حاصل از آن باید انجام ‌شود".

مطالعه‌‌های اپیدمیولوژی محققان نیز نشان می‌دهد که احتمال ابتلاء به سرطان ناشی از فرآورده‌های جانبی کلرزنی در استخرهای شنا 25 و در آب آشامیدنی، 6 در میلیون است.

با توجه به آنچه گفته شد، به هر حال تحت هیچ شرایطی نباید گندزدایی آب را حذف کرد؛ زیرا ریشه‌کنی واقعی امراض کشنده مثل بیماری وبا و حصبه -که عامل اصلی آنها آب است- با استفاده از مواد گندزدا امکانپذیر می‌باشد. در کشورهای فقیر که تصفیه آب در آنها اغلب نامنظم است، هر ساله انسانهای زیادی (مخصوصاً کودکان) بوسیله امراضی که عامل آنها آب آلوده است، جان خود را از دست می‌دهند.

البته جوشاندن نیز می تواند تا حدودی به حذف ترکیبات آلی زیان آور موجود در آب کمک کند. چرا که جوشاندن آب نه‌تنها باعث از بین رفتن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، برخی ویروس‌ها و... و همچنین تا حدودی کاهش سختی آب به دلیل تشکیل کربنات‌های غیرمحلول می شود، بلکه بیشتر آلاینده‌های فرار آلی که نقطه جوششان پایین‌تر از100 درجه سانتی‌گراد است، در اثر تبخیر از آب خارج می‌شوند.

اما از نظر علمی بهتر است فقط آب را برای یک دقیقه بجوشانید به‌علاوه حتما لازم نیست آب را تا حد نقطه جوش برسانید، چون می‌توانید با کنترل شعله گاز، دمای آن را فقط برای چند دقیقه تا حرارت حدود 85 درجه سانتی‌گراد نگه دارید که در این شرایط نه‌تنها میکروارگانیسم‌های مضر از بین می‌روند بلکه غلظت سایر آلاینده‌های احتمالی در آب در مقایسه با آب جوشیده نیز افزایش نمی‌یابد. از آنجا که بعضی از فلزات سنگین و آلاینده‌های آلی، حلالیت خیلی کمی در آب سرد دارند، بهتر است وقتی می‌خواهید از آب لوله‌کشی شهری برای مصارف شرب استفاده کنید، حتما از شیر مربوط به آب سرد استفاده کنید و چنانچه آب گرم بود، اجازه دهید کمی آب از شیر خارج شود تا دمای آن تغییر کند و سرد شود.(البته توجه داشته باشید، این آب گرم را دور نریزید بلکه آن را جمع‌آوری و برای مصارف دیگر مورد استفاده قرار دهید.) در غیر این صورت نوشیدن و پخت‌و‌پز با این آب گرم شیر لوله‌کشی می‌تواند سلامت را به‌طور جدی در طولانی‌مدت به مخاطره بیندازد.

جهت مطالعه بیشتر: 

1. مدیریت کلرزنی آب آشامیدنی
   
2. سلامت آب از نظر ترکیبات جانبی کلرزنی و آلودگی نفتی
   
3. 9 پاسخ به 9 پرسش درباره آب

نقد هفته نامه سلامت(10)

هفته نامه سلامت در صفحه آخر شماره 444، خبر از عمل ماستکتومی دو طرفه (برداشتن پستان ها با جراحی) روی آنجلیاجولی به علت داشتن زمینه ارثی شدید سرطان پستان می دهد: هشدارهای جراح پلاستیک آنجلیاجولی

ولی گویا این خبر کوتاه رافع نگرانی دست اندرکاران این هفته نامه و متخصصان و مسؤولان سلامت نیست!؛ لذا در شماره 450 ابتدا در گوشه سمت راست بالای جلد این نشریه چنان تصویری از این سفیر ناتوی فرهنگی استکبار درج شده که گویا این علیا مخدره یک چهره محبوب  مردمی است و سپس در صفحه 6(درمانگاه) به قلم دکتر محمداسماعیل اکبری، رییس مرکز تحقیقات سرطان و معاون اسبق سلامت وزارت بهداشت یک نیم صفحه کامل به تحلیل این مسأله می پردازد که " آیا تخلیه پستان آنجلیاجولی قبل از ابتلایش به سرطان، کار درستی بوده است؟ "

درشماره 447 به مناسبت روز جهانی دیابت، طرح اصلی روی جلد این هفته نامه به تصویر تقریباً نیم صفحه ای از تام هنکس با تیتر "دیابت؛ بیماری تام هنکس" اختصاص دارد و در صفحه 11(ویژه روز جهانی دیابت) تقریباً در یک نیم صفحه کامل با ترجمه گزارشی از نشریه گاردین، به تشریح مرض قند ایشان پرداخته می شود: " هنرپیشه مشهور آمریکایی از ابتلایش به مرض قند می‌گوید " و در کنار این گزارش نیز، ستونی در تشریح دیابت "هالی بری"، بازیگر مشهور هالیوودی به چشم می خورد.

از هنرمندان خارجی که بگذریم، در شماره 452 یک کارگردان مشهور داخلی از مرگ خواهرش بر اثر آلودگی هوا شکوه می کند، در شماره 446 یک بازیگر برنامه کودک در دهه 60 از علت مهاجرتش به هلند می گوید و از بی مهری مسؤولین هنری کشور نسبت به هنرمندان می نالد ... و بالاخره در شماره 453 طرح روی جلد اختصاص به تصویری از یک خواننده دارد که همسرش بر اثر حادثه ای از دنیا رفته است و این هفته نامه جار می زند که یا أیها النّاس! یا أیهالمتخصّصون سلامت روان! به کمک این خواننده بشتابید تا از اختلال انطباقی و اختلال استرس پس از حادثه عبور کند!

اما در همین ایام یک هنرمند پیشکسوت وطنی و خالق مشهورترین و خاطره انگیزترین سرودهای انقلابی (بوی گل سوسن و یاسمن آمد، سمفونی 17 شهریور، لاتخف مسلمان، الم نشرح و ...) در نهایت غربت و تنهایی به علت بیماری ریوی، مرض قند و مسمومیت دارویی در هتلی در خیابان طالقانی دعوت حق را لبیک می گوید(البته کمی هم آلودگی هوای تهران در تنگی نفس استاد در هنگام وفاتش موثر بوده به طوری که اورژانس وقتی به محل اقامت ایشان می آید تنگی نفس را علت فوت اعلام می کند) ولی با کمال تأسف در این مدت حتی یک جمله خبر و تحلیل از بیماری و علت مرگ این شاعر، آهنگساز و تهیه کننده 18 سرود انقلاب اسلامی - که تقریباً تمامی آن ها با هزینه شخصی خود تولید نموده بود- در این هفته نامه سوژه یاب و دوستار هنرمندان به چشم نمی خورد.(علی رغم اینکه می دانم حداقل 2 پیامک در این خصوص به این هفته نامه ارسال و موضوع اطلاع داده شده است)

و این یعنی اینکه سوژه بیماری و وفات این خواننده انقلابی به اندازه پستان های آنجلیاجولی برای برخی اصحاب رسانه ما اهمیت نداشته و به قول برخی دوستان: وضعیت زندگی سی سال گذشته و مرگ غریبانه ی استاد محمد علی ابرآویز، بیانیه ای است علیه مدیریت فرهنگی غیر منصفی که سال هاست چشم خود را بر هنرمندان صبور و بی توقع انقلاب اسلامی بسته اند!

نقدهای دیگری در همین رابطه بخوانید:

دغدغه سبک زندگی با تبلیغ نمادهای بیگانه

از هالیوود دوستی تا دغدغه سبک زندگی ایرانی

ما اوباما رو دوست داریم

نکاتی درباره آب سالم
قسمت هفتم: بررسی ادعای شرکت های فروش دستگاه های تصفیه آب خانگی

در قسمت دوم به این نکته اشاره کردیم که کلر باقی مانده آب با همه مزایایی که دارد می تواند در اثر ترکیب با مواد آلی موجود در آب، ترکیباتی موسوم به تری هالومتان ها را تولید کند که شواهدی مبنی بر احتمال سرطانزایی این ترکیبات در دراز مدت وجود دارد.

شرکت های فروش تصفیه آب خانگی در تبیلغات خود برای توجیه لزوم استفاده از اینگونه محصولات، ضمن بیان مزایای کلرزنی برای سالم سازی آب، به گونه ای اغراق آمیز به شرح مضرات احتمالی حاصل از ترکیبات جانبی کلر می پردازند و ادعا می کنند که طبق توصیه کارشناسان بهتر است جهت مقابله با اثرات زیانبار کلر در آب آشامیدنی، در نقطه مصرف کلرباقیمانده آب را حذف کرده و سپس اقدام به نوشیدن آب کنیم.

سؤالی که مطرح می شود این است که آیا فرایند به کار رفته برای حذف کلر باقی مانده در آب مصرفی می تواند اثرات زیانبار آن (یعنی ترکیبات جانبی کلر با مواد آلی) را نیز حذف کند؟ و آنچه احتمال منفی بودن پاسخ این سؤال را تقویت می کند این است که اگر چنین بود چرا علی رغم ادعای خطرناک بودن محصولات فرعی حاصل از کلرزنی به آب های آشامیدنی- که معمول ترین آن تری هالومتان ها (THM) می باشند-، در تبلیغات این شرکت ها به امکان حذف این ترکیب در آب مصرفی اشاره ای نشده است؟

لذا حذف کلر باقی مانده در نقطه مصرف گرچه می تواند از نظر جلوگیری از ورود این ماده اکسیدکننده به بدن سودمند باشد امّا به نظر نمی رسد تأثیری بر کاهش احتمال خطر ناشی از ترکیبات جانبی کلر داشته باشد و از این جهت در روش های جدید تصفیه سعی بر حذف مواد آلی پیش از گندزدایی با کلر است تا بدینوسیله فراورده های فرعی بالقوه زیان آور آن کاهش یابد.

إن شاءالله در قسمت بعدی با استفاده از برخی منابع، درباره این ترکیبات جانبی بیشتر توضیح خواهیم داد.

دریافت فایل PDF

نقد هفته نامه سلامت(9)

در ماه عزای حسینی در این قسمت از سلسله نقدهای هفته نامه سلامت به نقد نگاه این نشریه درباره مقوله شادی می پردازیم.

در شماره 439، صفحات موضوع ویژه به بهانه شادی مردم پس از انتخابات ریاست جمهوری و راه یابی تیم ملی فوتبال به جام جهانی، با این عنوان که "طفلی به نام شادی دیریست که گمشده است"، و با درج مقالات متعددی از برخی متخصصان، به این موضوع می پردازد که "آیا ما ملت غمگینی هستیم یا شاد؟" و "ریشه های این شادی در کجاست؟"

دکتر سید حسن علم الهدایی، جامعه شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد در مقاله ای تحت عنوان "چو شادی بکاهد، بکاهد روان" می گوید:"در مذهب ما غم بیشتر از شادی انعکاس داشته است" و اظهار تأسف می کند از اینکه "فضای غالب در جامعه ما معمولاً فضای تشویق و ترغیب به اندوه و غم گرایی است"

دکتر حامد محمدی کنگرانی، روان‌پزشک، عضو کمیته روان‌درمانی و رسانه انجمن روان‌پزشکان ایران نیز در آسیب شناسی و ارائه راه حل برای شادی در جامعه می گوید: " ... خیلی از ما ساکت و غمگین بودن را سنگینی و متانت می‌دانیم و ابراز شادی و خندیدن را نشانه سبک بودن شخصیت و جلف بودن تلقی‌می‌کنیم. این ذهنیت، از قدیم در کشور ما وجود داشته و در مورد خانم‌ها سخت‌گیرانه‌تر بوده، به طوری که می‌گفتند دختر اصلاً نباید بخندد و هنوز هم اگر کسی زیاد بخندد (چه مرد و چه زن)، او را به الکی‌خوش بودن متهم می‌کنیم ... در حالی که در کشورهای شاد، مردم راحت به هر موضوعی می‌خندند.
فرهنگ آنها به گونه‌ای است که روی سریال‌ها و برنامه‌های طنز، صدای خنده پخش می‌کنند و علت این کار این است که اعتقاد دارند این خنده به بیننده منتقل و باعث شادی و خندیدن او می‌شود ولی خیلی از ما چنین چیزی را جلف و بی‌مزه می‌دانیم... "

سپس اظهار خوشحالی می کند از اینکه " در حال حاضر در کشور ما این فرهنگ در حال تغییر است... حتی در برنامه‌های تلویزیونی مخصوص کودکان هم آنها را به دست زدن و جیغ و هوراکشیدن تشویق می‌کنند تا بدانند خندیدن، آن هم در جمع، کار زشتی نیست. "

اما ایشان این را هم کافی نمی داند و اظهار تأسف می کند از اینکه فیلم شادی برای بچه‌ها ساخته نمی‌شود، کنسرت موسیقی مخصوص بچه‌ها نداریم و تئاتر شادی برای بچه‌ها اجرا نمی‌شود تا در جمع به شادی بپردازند. 

و در پایان می گوید: ما خودمان می‌گوییم خنده بر هر درد بی‌درمان دواست ولی نه‌تنها آن را درمان نمی‌دانیم بلکه حتی اجازه نمی‌دهیم شادی‌مان بروز بیرونی داشته باشد.

اما در نقد برخی از این اظهارات باید موارد ذیل را مد نظر داشت:

ادامه مطلب...

نکاتی درباره آب سالم
قسمت ششم: مواد سرطان زا در آب شرب

قسمت دوم پاسخ به ادعای مطرح شده در یک نشریه دانشجویی

در قسمت قبلی به بررسی ادعای سرطان زایی آب معدنی های بطری شده پرداختیم. در این قسمت در ادامه به بررسی احتمال سرطان زایی برخی عناصر در آب شرب(از جمله انواع آب های آشامیدنی بطری شده) می پردازیم: 

1.     درباره آرسنیک: این عنصر در اکثر آب های طبیعی مقدارشان کم و ناچیز(در حدود قسمت در میلیون) است، لذا آن را جزو فلزات کمیاب(جزئی) طقبه بندی می کنند.
برخی از این عناصر کمیاب برای انسان دارای سمیت بالقوه می باشند. از مهمترین اثرات آرسنیک در صورت بالا رفتن غلظت آن در آب مصرفی، می توان به ناراحتی های گوارشی و عصبی، دردهای عضلانی، ایجاد زخم های کوچک روی دست ها و پاها و ... اشاره کرد. مطالعات اپیدمیولوژیک مشخص کرده است که شکل های مختلفی از سرطان با وجود این فلزات جزئی سمی ارتباط دارد.
چاه های آلوده شده توسط زائدات صنعتی(دباغی، سرامیک سازی و معدن) یا کشاورزی(در نتیجه مصرف ضدآفات نباتی مثل حشره کش های حاوی آرسنیک)، غذاهای آلوده شده با آفت کش‌های آرسنیکی یا رویش یافته با آب آلوده به آرسنیک، می توانند انسان ها را در مواجهه با ارسنیک قرار‌دهند.
براساس رهنمود سازمان جهانی بهداشت میزان آرسنیک در آب آشامیدنی نباید بیشتر از  0/01 میلی گرم در لیتر باشد. در استاندارد ملی شماره 1053 نیز حد مجاز آرسنیک در آب 0/01 میلی گرم در لیتر ذکر شده است.
در آب معدنی بطری شده نیز حداکثر میزان مجاز آرسنیک، همان رقم 0/01 میلی گرم در لیتر اعلام شده است.
آلودگی آب های بطری شده به فلزات سمی می تواند از طریق آلوده بودن اولیه آب و یا نشت از طریق موادی که در آن نگهداری می شوند، صورت گیرد. مطالعات زیادی نشان می دهد احتمال نشت فلزات سمی از بطری های PET به داخل آب وجود دارد. چون معمولاً شرایط نگهداری از سوی فروشندگان و مصرف کنندکان رعایت نشده و آب های بطری شده در دمای اتاق نگهداری می شوند و برخی مصرف کنندگان نیز مقدار زیادی از آب های بطری شده را در مدت طولانی برای مواقع ضروری نگهداری می کنند که این امر خطر افزایشی نشت فلزات سنگین(چون آرسنیک) از بطری های آب معدنی را بالا می برد.

2.     درباره نیترات: امروزه به دلیل فعالیت های گسترده صنعتی، کشاورزی، و خدماتی در جوامع شهری و روستایی، ترکیبات مختلف ازت شامل آمونیاک، نیتریت و نیترات از طریق دفع فاضلاب های خام، نشت از تأسیسات فاضلاب شهری و صنعتی، تجمع زباله های شهری و صنعتی، مصرف بی رویه کودهای حیوانی و شیمیایی در کشاورزی و ... وارد منابع خاک و آب های سطحی و زیر زمینی می گردد. انجام فعالیت های کشاورزی قادر خواهد بود میزان نیترات را به صدها میلی گرم بر لیتر برساند.

افزایش مقدار این ترکیبات در منابع آب شرب و در شرایطی که غلظت نیترات به بالاتر از 50 میلی گرم در لیتر برسد دارای اثرات نامطلوب بهداشتی و همچنین پتانسیل ایجاد ترکیبات سرطان زای نیتروز امین می باشد.
لذا سازمان جهانی بهداشت و به تبع آن متولیان استاندارد کشور به منظور جلوگیری از خطرات بهداشتی در مصرف کنندگان، حداکثر غلظت مجاز یون های نیترات و نیتریت در آب آشامیدنی را به ترتیب 50 میلی گرم در لیتر بر حسب نیترات و 3 میلی گرم در لیتر بر حسب نیتریت توصیه کرده اند.
مطالعات محققان روی انواع مختلف آب معدنی های بطری شده نیز نشان داده است تمامی نمونه های مورد آزمایش از نظر میزان نیترات کمتر از 50 میلی گرم در لیتر و در حد استاندارد بوده و اکثر آن ها با مقادیر ثبت شده روی برچسب همخوانی داشته است.

3.     درباره فلوراید: برخلاف برخی ادعاهای مطرح شده، فلوراید نه تنها به عنوان نگهدارنده به آب معدنی های بطری شده افزوده نمی شود بلکه در مواردی محققان پس از آنالیز آب های محتوی این بطری ها، نسبت به کمبود میزان آن اظهار نگرانی نموده و یکی از جمله دلایلی که به مصرف مداوم این محصولات توصیه نمی کنند، کمبود یون فلوراید در آن می باشد چرا که طبق مطالعات متعدد متخصصان داخلی و خارجی، نقش این عنصر در سلامت دندان ها و استخوان ها به اثبات رسیده است و مقرون به صرفه ترین و مناسب ترین راه جهت جبران کمبود فلوراید، جذب آن از طریق آب آشامیدنی و در صورت عدم وجود فلوراید کافی در آب، فلورایدزنی به آب آشامیدنی عمومی می باشد.
مقدار مناسب فلوراید در آب آشامیدنی هر منطقه بر اساس میزان آب دریافتی، اقلیم و میانگین دمای سالانه آن و میزان دریافت فلوراید از سایر منابع(غذا، هوا و محافظت کننده های دندان) باید تعیین شود. طبق رهمنود سازمان بهداشت جهانی و استانداردهای ملی، برای میزان فلوراید در آب آشامیدنی، رقم بین 0/5 و 1/5میلی گرم در لیتر تعیین شده است(در فراورده های آب معدنی طبیعی چنانچه بیش از 1 میلی گرم در لیتر فلوئورید وجود داشته باشد باید عبارت حاوی "فلوئورید" به طور آشکار روی بطری نوشته شود). بیش از این مقدار، افزایش غلضت فلوراید در آب آشامیدنی باعث ایجاد عوارضی چون فلوروزیس دندان ها و استخوان ها و لکه دار شدن دندان ها می شود. اما در خصوص رابطه بین سرطان و فلوئور موجود در آب، حدود 30 سال است که مطالعات مختلف و گسترده ای صورت گرفته و موارد نادری نیز این ارتباط را تأیید نموده است، لکن در حال حاضر  می توان گفت هیچ مدرکی مبنی بر سرطانزا بودن فلوئور در آب وجود ندارد.

منابع مورد استفاده:

1.  مقالات ارائه شده در همایش های ملی بهداشت محیط

2.  استانداردهای شماره 6305،6694، 2441 و 2606 مربوط به ویژگی ها و آیین کار بهره برداری از آب آشامیدنی بسته بندی و آب معدنی طبیعی

جهت مطالعه بیشتر:
با مراجعه به منوی واحد بهداشت(بخش منابع علمی) در آدرس http://shahed.ac.ir/behdasht می توانید اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب نمایید.

ادامه دارد 

همین مطلب در یک نشریه دانشگاهی:

دریافت فایل PDF