سلامت و سبک زندگی/21

فصل سرما که از راه می رسد، بروز بیماری سرماخوردگی به دلایل مختلفی بیشتر می شود و متخصصان علوم پزشکی سعی می کنند برای پیشگیری از این بیماری، توصیه هایی را برای مردم مطرح کنند.

برخی از متخصصان، وقتی می خواهند نسبت به راه های انتقال بیماری های مُسری در جامعه تحذیر داده و تدابیر لازم در این خصوص را آموزش دهند، مردم را به شدت از مصافحه با یکدیگر نهی می کنند.

سال اول دبیرستان که بودم در یک روز پاییزی یک پزشک در مراسم صبحگاه از لزوم پرهیز از مصافحه برای پیشگیری از سرماخوردگی سخن گفت و پس از آن نیز می دیدم که برخی دانش آموزان از دست دادن با دوستان خود اجتناب می کردند.

جالب اینکه در همین مدرسه و در همین سال، یک کتاب (1) از سوی امور پرورشی در بین دانش آموزان توزیع شد که در فصل اول آن، فضیلت هایی در خصوص مصافحه با یکدیگر به نقل از پیسوایان دینی ذکر شده بود.

از جمله اینکه پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) می فرمایند: «وقتی مسلمانان با هم دیدار می کنند و با هم دست می دهند، گناهانشان مانند برگ درختان می ریزد» (2)

امام صادق (علیه السّلام) نیز می فرمایند: «مصافحه، حقد و کینه را از دل ها می زداید» (3)

امّا بعدها که دانشجو شدم، در درس «آموزش بهداشت» خواندم که توصیه های بهداشتی نباید با فرهنگ و اعتقادات و آداب و رسوم مردم مغایرات داشته باشد؛ گرچه معتقدم اگر فرهنگ و آداب غلطی در جامعه رواج داشته باشد باید از راه خود و به تدریج برای اصلاح آن کوشش کرد.

لذا جا دارد تأمل کنیم که آیا واقعاً دست دادن در هنگام ملاقات کردن با یکدیگر رسم غلطی است و باعث انتقال بیماری می شود؟ آیا نمی شود به جای نفی این سنّت حسنه - که علاوه بر پیشوایان دینی، روانشناسان و جامعه شناسان نیز آثار و برکات مفیدی برای آن قائل هستند- بیاندیشیم که چه ملاحظات دیگری وجود دارد که با رعایت آن ها بتوان ضمن دست دادن با یکدیگر، مصونیت از ابتلاء به سرماخوردگی ایجاد کرد؟            

آیا ایده مُشت دادن به جای دست دادن - که چندی قبل از سوی محقّقان دانشگاه آبرست‌وتث مطرح شد و در سایت ها و نشریات داخلی نیز بازتاب داشت- می تواند آثار و برکات اجتماعی و روانی مصافحه را داشته باشد؟

این در حالی است که در خصوص تماس با سایر سطوح مشترک محیطی (نظیر صفحه کلید رایانه ها، تلفن های همراه، دگمه آسانسور و ... که تحقیقات ثابت کرده از حیث تجمع باکتری های عامل بیماری، از  کاسه توالت کثیف تر هستند!) چنین نهی قاطعانه ای وجود ندارد و صرفاً توصیه به شستشوی مکرر دست ها - به خصوص قبل از غذا خوردن و پس از اجابت مزاج- می شود.

همانطور که سود مادی استفاده از ابزار الکترونیکی و تماس با سطوح مشترک محیطی درک می شود و استفاده از این ابزار، امری اجتناب ناپذیر دانسته می شود و متخصصان سلامت، به جای نفی کاربرد آن ها در امور زندگی، به فکر کنترل انتقال بیماری از این طریق هستند، جا دارد در ارائه راهکارهای پیشگیری از بیماری، مبانی اخلاقی و فرهنگی را نیز مورد توجه قرار دهیم و سود معنوی، روانی و اجتماعی مصافحه را در نظر بگیریم و این قبیل آداب را امری اجتناب ناپذیر در روابط اجتماعی بدانیم و به جای نفی و مبارزه تقلید وار با آن ها، قدری تأمل کنیم تا بلکه راهی برای جمع بین رعایت آداب اجتماعی اسلام و کنترل انتقال عوامل بیمازی زا بیابیم.

باید در نظر داشته باشیم که با آن همه توصیه ها و تأکیدات شارع مقدّس در خصوص رعایت موازین بهداشتی (نظیر تأکید بر شستشوی دست ها قبل از غذا خوردن و پس از اجابت مزاج، مضمضه و استنشاق قبل از وضو گرفتن، خوردن و آشامیدن با دست راست و طهارت کردن با دست چپ، مسواک زدن، محافظت از خود در برابر بادهای پاییزی و ... که از مهمترین راه های کنترل بیماری هاست)، مگر می شود پیشوایان دینی ما آدابی را مورد تأکید قرار دهند و آن همه اجر و ثواب برای آن بشمارند که خلاف موازین بهداشتی باشد؟

وقتی توصیه های بهداشتی متخصّصان را بررسی می کنیم می بینیم که در زمینه تماس با ابزار و سطوح مشترک محیطی، توصیه بر این است که قبل از دست زدن به مخاط چشم و بینی و دهان، دقّت کنیم که دست هایمان تمیز و شسته شده باشد؛ بنابراین در می یابیم که در حقیقت بیش از همه این تماس دست آلوده با مخاط چشم و بینی و دهان است که موجب انتقال عوامل بیماری زا می شود و نه صرف دست دادن با یکدیگر و دست زدن به سطوح آلوده.

همچنین می توانیم از همین سیره پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) نیز الهام بگیریم که «دست‌ راست‌ حضرت‌ براى‌ خوردن‌ و نوشیدن‌ و گرفتن‌ و دادن‌ بود ... و دست‌ چپ‌ حضرت‌ براى‌ کارهاى‌ دیگر بود» (4)

بدین ترتیب می توانیم به مردم آموزش دهیم که عادت کنند با دست چپ خود جلوی عطسه و سرفه شان را بگیرند، دستمال مورد استفاده را در جیب چپشان قرار دهند و همواره دقت کنند که دستانشان را قبل از تماس با چشم، بینی و دهان، به خوبی با آب و صابون شسته باشند.

در این صورت هم با مظاهر اخلاقی و آداب فرهنگی مان بی جهت مبارزه نکردیم و هم از شیوع بیماری های مسری پیشگیری کرده ایم.

در پایان توجه شما را به راه هایی ساده برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی و آنفولانزا در طب سنتی و اسلامی جلب می کنم:

تدابیر سرماخوردگی+صوت

دیگر نگران آنفولانزا نباشید!+صوت

پیشگیری از بیماری ها در فصل پاییز

پی نوشت ها:

1- کتاب «اینگونه معاشرت کنیم»، نوشته «سیدابراهیم سیدعلوی»

2- همان کتاب، صفحه 24، به نقل از اصول کافی، جلد 2، صفحه 183

3- همان کتاب، صفحه 25، به نقل از بحارالانوار، جلد 76، صفحه 32

4- مکارم الخلاق طبرسی، صفحه 23